Психологияи умумї, синнусолї ва тиббї

 
 
эњсос
 
ВА ИДРОЌ
Эњсос протсеси соддатарини психикї мебошад ва он дар пустлохи 
майнаи cap инъикос ёфтани хосиятњои алоњидаи предмет ва њодисањои 
олами ињотакардаро, ки дар айни њол ба узвњои њисси мо таъсир 
мекунанд, дар бар мегирад. Роли эњсос дар фаъолияти маърифатии одам 
бењад бузург аст. 
Агар ба узвњои њисси мо предмети реалие таъсир расонад, он гоњ ба 
туфайли эхсосхо дар шуури одам образи хосиятхои алохидаи ин предмет 
(Ранг, шакл, андоза, суфтаги садои баровардаи у ѓ.) ё образи яклухту 
томи он ташаккул меёбад. Бо ибораи дигар, эхсос аз шалкхои нисбатан 
олитари инъикоси олами беруна (идрок, тасаввурот, тафаккур) људо 
намебошад. Аммо ин шаклхои олии инъикосро пайвасти одни 
протсессхои соддатарини психикии маърифати-эњсос њисобидан хатост. 
Њар як шакли инъикос хусусиятњои сифатии худро дорад. 
Дар баъзе њолатњо, масалан њангоми азназаргузаронии раем 
метавонем танњо ба ранг ва шакли предметњои тасвиршуда диктат 
дихем. Дар чунин намуди фаъолият ба туфайли кушиши иродави ва љалб 
кардани диккт роли эхеосоти бинои зиёд мешавад. Аммо дар ин њолат 
хам алокаи эхеосро бо тафаккур мушохида мекунем, чунки максад аз 
чудо намудани чихату хосиятхои алохидаи раем, ба таври тому пурра 
фахмидани он мебошад. 
Протсесси эњсос ва чорашавии он ба фаъолияти шартй- 
рефлектории системаи асаб ва пустлохи нимкурахои калони майнаи cap 
вобаста аст. Агар фаъолияти муътадили ягон кисми анализатор масалан, 

---

32 
(ретсепторњо, ќисми гузаронанда ё пустлохи нимкурањои калон) ќатъ 
ёбад, он гох ќобидияти хискунї низ гум мешавад. Бояд њаминро ќайд 
кард, ки харчанд инсон ва хайвон сохти умумии анализаторро доро 
мебошанд, вале байни онхо фаркияти сифатие мавчуд аст, ки он ба 
таркиёти чамъиятию таърихии психикаи одам алокаманд аст. Хусусияти 
фахмидагии њодисањо эхеоси намояндагони олами њайвонот фарќ 
мекунонад. 
Эњсос вобаста ба мављудияти узви њиссї, ретсепторњо ба намудњои 
гуногун таќсим мешавад. 
Њанўз юнониёни кадим панч узви хиссиро фарк м екарданд, ки 
вобаста ба онхо намудхои зерини эњсос ба вучуд омадаанд: биной, мазза, 
шунавої, буй, ломиса. 
Илми њозира миќдори зиёди анализаторхоро муайян кардааст, 
онњо таъсирот ва протсесї чи дар олами берунї ва чи дар организм 
руйдодаро инъикос менамоянд.