Psixodiagnostik metodikalarning psixometrik asoslari

STANDARTLASHTIRISH.
Diagnostik metodika har qanday tadqiqotchilik metodlaridan standartlashtirilganligi bilan farq qiladi.
A.Anastazining ta`kidlashicha, standartlashtirish – testni o`tkazish protcedurasi va uni baholashning bir xilligi. Demak, standartlashtirish ikki xil jihatdan qaralishi mumkin:

1. 
   Eksrement o`tkazish protcedurasiga nisbatan yagona talablarni ishlab chiqish.
   
2. 
   Diagnostik tekshiruv natijalarini baholashning yagona talablarini aniqlash.
   

Eksperimentni o`tkazish jarayoniga bir qator talablar qo`yiladi (ko`rsatma barcha sinaluvchilarga bir xilda berish; bironta sinaluvchilarga ham hech qanday imtiyozlar bermaslik; qo`shimcha ko`rsatmalar, tushuntirishlar qilmaslik; agar ikkita guruhda eksperiment o`tkazilayotgan bo`lsa imkon darajada bir xil sharoitlar yaratish va kunning bir xil paytida o`tkazish; vaqt chegaralari barcha sinaluvchilar uchun bir xilda bo`lishi).
Standartlashtirishda yana bir muhim moment – diagnostik tekshiruv natijalarini taqqoslash uchun mezonlarni tanlash hisoblanadi.
Masalan, 6 yoshli bola aqliy taraqqiyot testi bo`yicha 117 ball to`pladi deylik. Bu yaxshimi yoki yomonmi?
Miqdoriy ko`rsatkich hech narsani ifodalamaydi. Bola to`plagan ballini taraqqiyotning quyi, o`rta, yuqori darajasi deb tavsiflab bo`lmaydi. Shuning uchun metodika bo`yicha olingan ko`rsatkichlarni baholashda statistik norma qabul qilinadi.
Statistik norma 2 ko`rsatkich - o`rtacha arifmetik qiymat va standart oq`ishni hisoblash orqali chiqariladi.
Normaga asoslangan diagnostik metodikani standartlashtirish metodikani o`tkazish mo`ljallangan katta reprezentativ tanlanmada amalga oshiriladi. Standartlashtirish tanlanmasiga nisbatan norma aniqlanadi. Bu norma testni bajarishni faqat o`rta darajasini emas, yuqori va quyi darajalarini ham ishlab chiqish imkonini beradi. Natijada diagnostic sinovdan o`tishning muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligi darajasini baholash mumkin bo`ladi. Bu esa konkret olingan bir sinaluvchining normative tanlanma yoki standartlashtirish tanlanmasidagi holatini aniqlash imkonini beradi.
Statistik normani aniqlash uchun diagnost- psixologlar matematik statistika usuliga murojaat qiladilar. Statistik norma 2 ko`rsatkich - o`rtacha arifmetik qiymat va standart oq`ishni hisoblash orqali chiqariladi.
Stenford-Bine testi misolida diagnostic metodika standartlashtirilishini ko`rib chiqamiz. Sinaluvchilar guruhuga 2,5 yoshdan 18 yoshgacha bo`lgan 4498 nafar kishilar kiritilgan. Har bir yosh bo`yicha o`rtacha arifmetik qiymat 100 ga teng bo`lsa, standart og`ish 16 ga teng bo`ladi. Demak, 84 dan 116 gacha oraliqdagi ko`rsatkich norma chegarasi hisoblanadi. Agar sinaluvchi to`plagan ball shu oraliqda bo`lsa, normada; 84 balldan past bo`lsa normadan past, 116 dan yuqori bo`lsa, normadan yuqori deb tavsiflanadi. 117 ball normadan biroz yuqori deb baholanishi mumkin.