Psixologiya va yoshlar psixologiyasi

Ta’lim jarayonida xam umumiy mexnat faoliyatidagi singari, ixtiyoriy diqqat xal kiluvchi rol uynaydi. Diqqatning bu turi ixtiyorsiz diqqatdan, birinchidan, kuzlagan maqsadi bilan fark qiladi, ya’ni u kishining uz oldiga kuygan maqsadiga bog’liq bo’ladi. Ikkinchidan, undan uyushkoklikni talab etadi, bu avvaldan diqqatni tuplashga tayorgarlikda, shuningdek etiborining tuplanish jarayonini boshqara bilishda ifodalanadigan uyushkoklikdir. Uchinchidan, irodaviy diqqatga diqqatni jalb qilish va saklash jarayonida zur berish bilan bog’liq bo’lgan kuch sarflash xos. Nixoyat, turtinchidan, u faoliyat jarayonidagi uta barqarorligi bilan fark qiladi. Shuning uchun uni irodaviy diqqat deyiladi. Faoliyat jarayonida, ko’pincha, diqqatning ixtiyorsiz ravishda asosiy ishdan bo’lak narsalarga ko’chib turishi uchraydi. Bunday xodisani diqqatning chalg’ishi deb ataladi. Ixtiyorsiz diqqatni ham va ixtiyoriy diqqat ham o’zining yo’nalishiga ko’ra tashqi va ichki bo’lishi mumkin.

Manbai bizning ongimizda tashqarida bo’lgan diqqatga tashqi diqqat deb ataladi. Tashqi diqqat dastavval bizning idroklarimiz jarayonida namoyon bo’ladi. Shafyor, vagon haydovchisi, tikuvchining ishida sodir bo’ladigan diqqat tashqi diqqatga misol bo’la oladi. Manbai bizning tasavvurlarimiz, fikrlarimiz, hissiyotlarimiz va mayllarimizdan iborat bo’lgan diqqatga ichki diqqat deb ataladi. Biz ongimizning uzida sodir bo’layotgan jarayonlarni kuzatayotganimizda, ya’ni o’z xissiyotlarimizni, fikrlarimizni, istaklarimizni va shuning kabilarni kuzatayotganimizda ichki diqqat namoyon bo’ladi.

Mavzu:Diqqat turlari rivojlantiruvchi mashqlar.
Reja
Ota-onalar uchun maxsus so'rovnomani to'ldirib, birinchi sinf o'quvchisi Kolyaning onasi: "O'qituvchi bolaning qaysi xususiyatlariga e'tibor berishini xohlaysiz" ruknida xo'rsinib: "Juda aqldan ozgan" deb yozdi. Ko'p o'tmay, Kolya o'qituvchisining o'zi bolada e'tiborni rivojlantirishda muammolar borligiga amin bo'ldi. Darslarda u tez-tez chalg'igan: u o'qituvchining ko'rsatmalari va topshiriqlariga etarlicha e'tibor qarata olmadi; tez-tez yana so'radi; ko'pincha noto'g'ri sahifada ishlay boshladi, vaqti-vaqti bilan u darsga tayyor emasligi aniqlandi, chunki u bir kun oldin nima olib kelish va qilish kerakligini eshitmagan; uy vazifalarini muntazam ravishda "tinglashdi", shuning uchun ota-onalar sinfdoshlariga telefon orqali qo'ng'iroq qilishlari va nima topshirilganligini bilishlari kerak edi va hokazo. Kolyaning yozma ishlarida ko'pincha "e'tiborsizlik xatolari" deb ataladigan: harflarning qoldirilishi, takrorlash, so'zlardagi harflarni qayta tartibga solish, mashqlarni noto'g'ri nusxalash, misollar va topshiriqlar uchun shartlar, bolaga yaxshi tanish bo'lgan eng oddiy arifmetik operatsiyalarni bajarishdagi xatolar. O'qish paytida e'tiborning kamchiliklari ham aniqlandi: bola ko'pincha so'zlarni almashtirdi, ularning oxirini noto'g'ri o'qidi va hokazo.
Shu bilan birga, mana shu mashaqqatlarga qaramay, Kolya har kuni maktabga borishdan xursand edi, u o'qituvchisini va sinfdagi bolalarni juda yaxshi ko'rardi, u har qanday vazifani bajarishdan xursand edi. U chindan ham yaxshi o'qishni xohlardi, uning aql-zakovati va zukkoligi uni sinfdagi eng yaxshi talabalar qatoriga qo'yishi mumkin edi. Ammo e'tibor ...
Boshlang'ich sinf o'qituvchisi uchun bolalar e'tiborini rivojlantirish muammosi an'anaviy hisoblanadi. Bu ko'p jihatdan kichik yoshdagi o'quvchilarning aqliy rivojlanishining o'ziga xos xususiyatlari bilan bog'liq. Eng xarakterli 6-7 yoshdagi bolalar uchun "e'tiborsizlik", "kontsentratsiyaning etishmasligi", "chalg'itmaslik" dir. birinchi sinf o'quvchilari. Ularning e'tibori haqiqatan ham yomon tashkil etilgan, kichik hajmga ega, yomon taqsimlangan va beqaror, bu asosan xatti-harakatni va xususan, diqqatni ixtiyoriy nazorat qilishni ta'minlaydigan tartibga soluvchi neyrofiziologik mexanizmlarning etarli darajada etuk emasligi bilan bog'liq.