Psixologiyasi
Download 1.27 Mb.
|
Ontogenez psixologiyasi. E. G oziyev
III. Shaxsning umumiy xususiyatlari
58
IV. Shaxsningo‘ziga xos xususiyatlari
59 V. Ijtimoiy ta’sir etuvchanlik
60 VI. Tashkilotchilikka qobiliyatlilik
VII. Tashkilotchilik qobiliyatining individual farqlari
61 davomi
2.3.4. Shaxsni o‘rganish so‘rovnomasi Yo‘riqnoma: Sizning e’tiboringizga havola qilinayotgan savollar o‘z shaxsiy xususiyatlaringizni aniqlashga yordam beradi. So‘rovnomada «to‘g‘ri» yoki «xato» javoblar bo‘lishi mumkin emas. Odamlarning xarakter xususiyatlari turlicha bo‘lganligi tufayli har kim o‘z fikrini bildirishi turgan gap. Siz samimiy va aniq javob berishga harakat qiling. Har bir savolga javob qaytarayotganingizda Ь2 taklif qilinayotgan uchta savoldan o‘z qarashingizga, o‘zingiz to‘g‘ringizdagi fikringizga mos tushadigan bittasini tanlang. Javoblar «a», «b», «v» variantlarga ajratilgan. Savollar ustida ko‘p bosh qotirmang,miyangizga kelgan dastlabki fikrga asoslaning. «Bilmayman» yoki «noaniq oraliq» variantlarga berilib ketmang. Har bir savolga tartib bilan javob kaytarishga rioya qiling. Olingan natijalarni hisoblashni osonlashtirish uchun 17 ta savolni bir blok sifatida ajratib olish maqsadga muvofiq. O‘zingiz haqingizdagi ma’lumotlarni (familiya, ish joyi, o‘quv muassasasi, sinf yoki kurs) yozishni unutmang. Oldindan sizga chuqur minnatdorchilik bildiramiz. Mening xotiram oldingi yillarga qaraganda durustroq a) ha b) aytish qiyin v) yo‘q Men odamlardan olisroqda tanho yashashni uddasidan chiqaman a) ha b) bilmayman v) yo‘q 3. Dunyo ag‘dar-to‘ntar bo‘lganida ham jinoyatchini qandaydir atashim kerak a) o‘gri b) gunohkor v) adashgan banda 4. Uyquga yotganimda a) tez uyquga ketaman b) goh unday, goh bunday v) qiynalib uyquga ketaman 5. Serharakat ko‘chada avtomobil boshqarganimda shunday yo‘l tutgan bo‘lar edim a) avtomobillarga yo‘l berardim b) bilmayman v) oldindagilarni quvib o‘tardim Uchrashuv va ziyofatlarda odamlar meni iliq qarshi oladilar a) ha b) ba’zan v) yo‘q Men uchun atrofimda hamisha batartiblik bo‘lishi juda muhim a) darhaqiqat b) bir narsa deyish qiyin v) yolg‘on 8. Uchrashuv va ziyofatlarda odamlarni hazil-mutoyiba qilishiga imkon beraman a) ha b) ba’zan v) yo‘q 9. Menga juda yoqadiganlar a) futbol, gala konsert b) biror narsa deyish qiyin v) kurash, qo‘l to‘pi 10. Odamlarning qilmish-qidirmishlari bilan ularning hikoya qilib berishlari o‘rtasidagi katta farq g‘ashimni qo‘zg‘atadi a) ha b) ba’zan v) kamdan-kam 63 11. Biror hodisa to‘g‘risida xabar o‘qiganimda u bilan chuqurroq tanishishni yoqtiraman a) hamisha b) ba’zan v) kamdan-kam 12. Do‘stlarim menga hazil-mugoyiba qilayotganlarida ular bilan birga xandon urib qulaman a) ko‘pincha b) ba’zan v) hech qachon 13. Menga kimdir qo‘pollik qilsa, uni tezda esdan chiqaraman a) to‘ppa-to‘g‘ri b) bilmayman v) noto‘g‘ri 14. Biror ish qilganimda eski usulni qo‘llashdan ko‘ra, yangisini o‘ylab topish yoqadi a) to‘tsha-to‘g‘ri b) bilmayman v) noto‘g‘ri 15. Hech kimning yordamisiz, mustaqil ish qilishni xohlayman a) to‘ppa-to‘g‘ri b) bilmayman v) noto‘g‘ri 16. Boshqalarga qaraganda, kam qo‘zg‘aluvchan hamda his-tuyg‘uga beriluvchanman a) to‘ppa-to‘g‘ri b) javob berishga qiynalaman v) noto‘g‘ri 17. Kam hafsala, beqaror, subutsiz odamlar gashimni keltiradi a) to‘ppa-to‘g‘ri b) goh unday, goh bunday v) noto‘g‘ri 18. Qisqa muddatli bo‘lsa-da, ota-onamga nisbatan ensa qotish kechinmasi sodir bo‘lib turadi a) ha b) bilmayman v) yo‘q Ezgu niyatlarim to‘g‘risida fikr almzshishni yoqtirmayman a) o‘z do‘stlarim bilan b) bilmayman v) kundalikka yozaman Shaxsiy fikringazga qarshi chiqishlik — bu inkor etshplikmi? a) shoshqaloqlik b) chuqurlashtirish v) taxmin Zarurat sezsam, o‘zimda vaqt ham, kuch-quvvat ham topaman a) ha b) goh unday, goh bunday v) yo‘q Meningshaxsiyatimga, g‘ashimga tegadigan odamlar a) dag‘al hazilkashlar b) javob berishga kiynalaman v) uchrashuvga jo‘rttaga kechikuvchilar 23. Mehmon ko‘nglini xushnud qilishlik menga yoqadi a) to‘ppa-to‘g‘ri b) goh unday, goh bunday v) noto‘g‘ri 24. Meningcha a) hamma yumushni puxta uddalash shart emas b) javob berishga qiynalaman v) biror ishga kirishsam, uni do‘ndiraman 25. Noxushliklarni bartaraf qilishga to‘g‘ri keladi a) ha b) goho v) yo‘q 64 26. Do‘stlarim men bilan tez-tez a) fikrlashib turadi b) u yoki bu narsani qiladi v) menga maslahat berishadi 27. Do‘stim meni kalaka qilayotgan bo‘lsa, yuziga solishdan ko‘ra, o‘zimni uni sezmaganday tutaman a) ha b) goho v) yo‘q 28. Men shunday do‘stlarni qadrlayman a) qiziqishlari qat’iy va turmushga daxldor b) bilmayman v) borliqqa o‘z qarashi mavjud bo‘lsa 29. Turmushga singib ketgan yuyalarga qarshi odamlarga men befarq emasman a) to‘ppa-to‘g‘ri b) bir narsa deyish qiyin v) noto‘g‘ri 30. O‘tmishdagi nuqsonlarim va fe’l-atvorim halovatimni buzadi a) ha b) bilmayman v) yo‘q 31. O‘zim yoqtirgan mashg‘ulotlarni boshqalarday puxta egallashni orzu qilaman a) shaxmat o‘ynashni b) bir narsa deyish qiyin v) rasm chizishni 32. Menga muloqotmand, mehmondo‘st odamlar yoqadi a) ha b) bir narsa deyish qiyin v) yo‘q 33. Ehtiyotkor, tajribali bo‘ltanligim uchun noxushlik hamda tasodiflarga boshqalardan ko‘ra kamroq uchrayman a) ha b) aytish qiyin v) yo‘q 34. Zarurat tug‘ilganida shaxsiy majburiyat va g‘amxo‘rlikni aslo esdan chiqarmayman a) ha b) goho v) yo‘q Nohaqligimni tan olish juda qiyin kechadi a) ha b) goho v) yo‘q Tashkilotda ishlash qiziqroqo‘tadi a) mashina yoki texnikani boshqarishda b) aytish qiyin v) odamlar bilan suhbatlashganda hamda jamoat ishi bilan shug‘ullanishda Qaysi so‘z qolgan ikkitasi bilan bog‘lanmagan a) mushuk b) uzoq v) quyosh Diqqatimni chalg‘ituvchi narsalar a) g‘ashimni keltiradi b) goh unday, goh bunday v) tinchimni buzadi 39. Agar pulim ko‘p bo‘lganida, men a) o‘zimni hech narsadan qismay yashardim b) bilmayman 65 v) hasaddan o‘zimni saqlagan bo‘lardim 40. Men uchun eng katta jazo — bu a) og‘ir mehnat b) bilmayman v) uyda yolg‘iz qolish Odamlar axloq me’yorlariga doimo rioya qilishlari kerak a) ha b) bilmayman v) yo‘q Farzandim bilan birga bo‘lishim haqida gapirdilar a) yolg‘iz qolishni yoqtiraman, chunki xotirjamman b) biror narsa deyish qiyin v) meni yolg‘iz qoldirish mumkin emas, chunki o‘ta harakatchanman 43. Texnika bilan ishlashga maylim kuchli a) ha b) bilmayman v) yo‘q 44. Qiyin bo‘lsa-da, sudda guvoh haqiqatni gapirishi kerakdeb o‘ylayman a) ha b) aytish qiyin v) yo‘q 45. Amalga oshirish mumkin bo‘lmaganligi uchun o‘z g‘oyalarimni turmushga tatbiq etishga botina olmayman a) to‘ppa-to‘g‘ri b) javob berishga qiynalaman v) noto‘g‘ri 46. Boshqa odamlarday hazil-mutoyibada qah-qaha otishga intilmayman a) to‘g‘ri b) bilmayman v) noto‘g‘ri 47. O‘zimni shu qadar baxtsiz, omadsiz his qilganim sababli yig‘lagim keladi a) to‘g‘ri b) bilmayman v) noto‘g‘ri 48. Menga juda yoqadi a) dutor ijrosidagi kuy b) bilmayman v) g‘ijjak navosi 49. Men ta’tilni shunday o‘tkazishni xohlayman a) bir yoki ikkita do‘stim bilan qishloqda b) javobga qiynalaman v) sayyohlar guruhini boshqarishda 50. Reja tuzishda aqliy zo‘r berish a) ortiqcha emas b) aytish qiyin v) arzimaydi 51. Do‘stlarimning beo‘xshov qiliqlari va mulohazalariga aslo hafa bo‘lmayman, hatto goho parvo qilmayman a) to‘g‘ri b) bilmayman v) kamdan kam Uddalashga qurbim yetsa, topshiriqni yengil bajaraman a) doimo b) ba’zan v) kamdan kam Men yoqtiradigan yumushim a) odamlarga rahbarlik kdyaish b) aytish qiyin v) yolg‘iz ish qilish 66 mumkin a) xuddi shunday b) bilmayman v) unday emas 58. Menga ko‘pincha shunday odam yoqadi a) beparvo, besubut, lekin aqlli b) aytish qiyin v) o‘rta qobiliyatli, lekin ikkiyuzlamachilikka qarshi 59. Men qaror qabul qilaman a) boshqalarga nisbatan tezroq b) bilmayman v) boshqalardan sekinroq 60. Menda chuqur taassurotlar qoldiradigan narsa a) mahorat va latofat b) bilmayman v) kuch va quvvat 61. Men o‘zimni hamkorlikka moyil kishi deb hisoblayman a) ha b) o‘rtamiyona v) yo‘q 62. Ochiq va dangalchi odamlarga qaraganda, menga muloyim, mulohazali shaxslar yoqadi a) ha b) bilmayman v) yo‘q 63. Menga shu narsa afzal a) menga aloqador ishni shaxsan bajarish b) javobga qiynalaman v) o‘rtoqlarim bilan maslahatlashish 64. Suhbatdosh savollarimga tez javob bermasa, u holda o‘zimni abgorday his qilaman a) to‘g‘ri b) bilmayman v) noto‘g‘ri O‘quvchilik yillarida fan asoslarini egallaganman a) darslarda b) bilmayman v) kitob o‘qish orqali Jamoat ishlari va majburiyatlaridan o‘zimni chetga olaman a) to‘g‘ri b) ba’zan v) noto‘g‘ri Muammoni yechish qiyinchilik bilan kechgan bo‘lsa, unda men a) boshqa masala bilan shug‘ullanishga moyilman b) aytish qiyin v) muammoni yechishga qayta kirishaman 67 68. Noaniq sabablarga ko‘ra, menda kuchli emosional holatlar vujudga keladi (hadiksirash, g‘azab, ichakuzdi kulgi va h.k.) a) ha b) ba’zan v) yo‘q 69. Ba’zan odatdagidan yomon fahmlayman a) to‘g‘ri b) bilmayman v) noto‘g‘ri 70. O‘zimga noqulay bo‘lishdan qat’i nazar, boshqa odamlar uchun qulay uchrashuvni tashkillashtirish meni xushnud qiladi a) ha b) ba’zan v) yo‘q 71. Son qatorini davom ettiruvchi 1,2,3,9, 6, 5.4 — bu a) 10 b) 8 v) 7 72. Noaniq sabablarga ko‘ra, menga qisqa muddatli ko‘ngil aynish, bosh aylanish xuruj qiladi a) ha b) kamdan kam v) hech qachon 73. Ofisiantlarni ortiqcha bezovta qilmaslik uchun buyurtmadan voz kechishni afzal ko‘raman a) ha b) goho v) yo‘q 74. Boshqalardan farqli o‘laroq men bugungi kun tashvishi bilan yashaiman a) to‘g‘ri b) aytish qiyin v) noto‘gri 75. O‘tirishlarda yoqadi a) ishbilarmonlik suhbatida qatnashish b) javobga qiynalaman v) barcha bilan birga hordiq chiqarish 76. Meni kim tinglayotganidan qat’i nazar o‘z fikrimni bildiraman a) ha b) ba’zan v) yo‘q 77. Agar o‘tmishga qaytish imkoni bo‘lsa edi, unda uchrashishni xohlardim a) Navoiy bilan b) bilmayman v) Hizr ota bilan 78. Boshqalarning ishiga aralashmaslik uchun o‘zimni ushlab turishga harakat qilaman a) ha b) ba’zan v) yo‘q 79. Do‘konda ishlaganimda quyidagilarga ahamiyat berar edim a) vitrinani jihozlash b) bilmayman v) kassirlikka 80. Odamlar men to‘g‘rimda yomon fikrda bo‘lsalar, u hodda ularni ishontirishga harakat qilmayman a) ha b) aytish qiyin v) yo‘q 81. Jonajon do‘stim meni dag‘alroq qabul qilsa, unda shunday mulohazaga boraman 68 a) uning kayfiyati yomonroq b) bilmayman v) noto‘g‘ri qiliq qildimmi deb bezovtalanaman 82. Noxushliklar kelib chiqishiga odamlarning o‘zi aybdor a) muammo yechimiga o‘zgartirishlar kiritishadi b) bilmayman v) yangi takliflarni inkor qilishadi 83. Mahalliy yangiliklar to‘g‘risida axborot berishdan rohat- lanaman a) ha b) ba’zan v) yo‘q 84. Talabchan va sarishta odamlar men bilan umumiy til topa olmaydilar a) to‘g‘ri b) ba’zan v) noto‘g‘ri 85. Boshqalar bilan qiyoslaganda, men kamroq asabbuzar odamga o‘xshayman a) to‘g‘ri b) bilmayman v) noto‘g‘ri Boshqa odamlarni pisand qilmaslik menda yengil ko‘chadi a) to‘g‘ri b) bilmayman v) noto‘g‘ri Odamovilik (begonasirash) holati menda bo‘lib turadi a) tez-tez b) ba’zan v) hech qachon Soat strelkalari 65 soniyada uchrashib tursa a) orqada qoladi b) to‘g‘ri yuradi v) ilgarilab ketadi 89. Menda zerikish holatlari bo‘lib turadi a) tez-tez b) ba’zan v) kamdan kam 90. Odamlarning aytishlaricha, didimga yoqadigan ishni qilish menga juda yoqar emish a) to‘g‘ri b) ba’zan v) noto‘g‘ri 91. Hayajonlanishga yo‘l qo‘ymaslik kerak, chunki u tinkani kuritadi a) ha b) ba’zan v) yo‘q 92. Uyda bo‘sh vaqtimda a) barcha yumushlardan voz kechaman b) javob berishga qiynalaman v) meni qiziqtiradigan ish bilan shug‘ullanaman 93. Notanish odamlardan do‘st orttirishga ehtiyotlik bilan yondashaman a) ha b) ba’zan v) yo‘q 94. She’r orqali ifodalangan fikrni muvaffaqiyat bilan prozada ham qo‘llasa bo‘ladi deb o‘ylayman a) ha b) qiynalaman v) yo‘q 69 95. Menga do‘stona munosabatdagi odamlar oldimdan ham, orqavorotdan ham bir xil fikrdalar a) ha b) ba’zan v) yo‘q 96. Har qanday ajoyibotlar taassuroti bir yildan keyin yo‘qola boradi a) ha b) bilmayman v) yo‘q 97. Men uchun zavqliroqdeb hisoblayman a) o‘simliklarni parvarish qilish b) bilmayman v) sug‘urta bilan shug‘ullanish 98. U yoki bu narsalarga hadik bilan qarayman: itga, mozorga, sanaga a) ha b) ba’zan v) yo‘q 99. Olamning gullab yashnashi to‘g‘risida mulohaza yuritishni xush ko‘raman a) ha b) aytish qiyin v) yo‘q 100. Men shunday o‘yinni yoqtiraman a) jamoada o‘ynashni yoki sherik topib mashg‘ul bo‘lishni b) bilmayman v) har kim o‘zi o‘ynasa 101. Tushimga o‘ilagan narsalarim yoki qo‘rqinchli tasodiflar kiradi a) ha b) ba’zan v) yo‘q 102. Uyda yolg‘iz qolsam, biroz vaqt o‘tgandan keyin vahima va qo‘rqinch bosadi a) ha b) ba’zan v) hech qachon Hozirgi zamon psixologiyasida shaxsni tadqiq qilish masalasi dolzarbligi bilan boshqa psixologik kategoriyalar ichida alohida ahamiyat kasb etadi. Chunki erkin bozor iqtisodiyotiga o‘tishning o‘zi shaxsda shakllanib ulgurmagan sifat, xislat, xususiyat, fazilat singari sub’yektiv imkoniyatga ega bo‘lgan milliy, umumbashariy, insoniy qiyofa oldiga yangi talablarni ko‘yadi. Buning oqibatida hayot va faoliyat odamdan hali ro‘yobga chiqmagan ichki imkoniyatlari, zaxiralari namoyon bo‘lishini taqozo qiladi. Shaxsiy va ijtimoiy turmushda yuz berayotgan o‘zgarishlar, islohotlar insonni zamon talabiga moslashishning ehtiyoj va zarurat darajasiga ko‘taradi. Buning natijasida shaxsda yangi fazilatlar, kobiliyatlar ro‘yobga chiqa boshlaydi, hatto erkak va ayolga xos o‘ziga xoslik, kasbiy yo‘nalganlik o‘rtasidagi tafovutlar ham ayniyatga aylanadi. Ayniqsa, ayollarda menejment, marketing, brokerlik, biznes faoliyatlariga 70 moyillik, uquvchanlik, zehn, farosatlilik, tavakkalchilik, mas’uliyat hissi kabi xarakterologik xususiyatlar tarkib topa boshlaganligi ijobiy, ijtimoiy voqelik yoki hodisa sifatida baholanishga loyiq. Ushbu shakllanayotgan, yangidan yuzaga kelayotgan shaxsning xislatlari, ichki imkoniyatlari jamiyat taraqqiyoti uchun muhim ahamiyat kasb etadi, shaxslararo, millatlararo munosabatlar darajasini yuksaklikka ko‘tarishga xizmat qiladi. Ma’lumki, insondagi ichki imkoniyatlarninguzluksiz ravishda, izchillik bilan namoyon bo‘lishi taraqqiyot (progress)ning kafolati tariqasida gavdalanadi. Shaxsda doimo yuksaklikka intilish yoki komfort hissining hukm surishi taraqqiyotni amalga oshirishning ham harakatlantiruvchisi, ham mexanizmi vazifalarini bajaradi. Psixologiya fanida yuz berayotgan o‘zgarishlar shaxsga oid ta’riflarning o‘zgacha, takomillashgan tarzda ifodalanishini taqozo etmoqda. Xuddi shu bois, biz shaxsni va uning yuqori bosqichi bo‘lmish komillikni quyidagicha ifodalashni tavsiya qilamiz: «Muayyan jamoa, guruh a’zosi, jismoniy, jinsiy, ijtimoiy kamolotga erishgan, biologik va sosiologik shartlangan xislatlar egasi, o‘z imkoniyatlarini ro‘yobga chiqaruvchi, bilishga intiluvchi faoliyat, xulq-atvor, muomala sub’yekti shaxs deyiladi». Sub’yektlilikning instansional, super stansional tajriba-larini o‘zida mujassamlashtirgan, tabiat, jamiyat qonunlari haqidagi bilimlarning sohibi, xulq-atvori to‘kis, o‘zligini bizlik bilan umumlashtirgan, boshqa olamlar to‘g‘risidagi tasavvurlarni kashf qiluvchi donishmand zot (alloma, daho) komil inson deb ataladi (ta’rif bizniki-E.Gʻ.). Endi shaxsning xayrixoxdik sifatini tadqiq qilish hamda O‘rganish uchun quyidagi metodika yoki testdan foydalanishni tavsiya etamiz.Kitobxon hukmiga havola qilinayotgan test 20 ta savoldan yoki vaziyatdan tuzilgan bo‘lib, shaxsning xayrixoxlik motivasiyasini aniqlashga imkon beradi. Tajriba ishtirokchilariga mana bunday tarzda yo‘llanma berish nazarda tugiladi: Siz quyida keltiriladigan Har bir hukm yoki vaziyatni diqqat bilan o‘qib chiqing. O‘qigan savolingiz Sizning xatti-harakatingizga aynan mutanosib bo‘lsa, U holda qalb amringiz bilan «Ha» yoki mazkur holat Sizga mos tushmasa, unda, «Yo‘q» deb javob qaytaring. Download 1.27 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|