Pul, kredit va banklar

1. banknotalar emissiyasi;
2. pul – kredit munosabatlarini tartibga solish;
3. banklarning banki;  
4.  hukumat banki.
Banknotalarni emissiya qilish Markaziy bankning eng asosiy va dastlabki 
funktsiyalaridan biri hisoblanadi. Ma’lumki, muomaladagi pul massasi hajmini 
oshirish yoki kamaytirish aynan Markaziy bankning banknotlarni emissiya qilish 
funktsiyasi bilan bog’liq bo’lib, uning hajmi iqtisodiyotdagi pul massasining hajmi 
bilan belgilanadi. Ya’ni, iqtisodiyotdagi pul massasi va tovar massasi o’rtasidagi 
o’zaro bog’liklikni ta’minlanishi milliy valyutaning barqarorligi va to’lov 
qobiliyatining mustahkamligiga bevosita va bilvosita ta’sir qiladi.
Markaziy bankning pul – kredit munosabatlarini tartibga solish 
funktsiyasining asosiy maqsadi milliy valyutaning barqarorligini ta’minlashga 
qaratilgan bo’lib, ushbu funktsiya qator pul – kredit instrumentlari orqali amalga 
oshiriladi.
Ushbu instrumentlar sifatida:
5. 
tijorat banklariga nisbatan o’rnatilgan majburiy zaxira 
siyosati;
6. 
tijorat banklarini qayta moliyalash siyosati (hisob 
stavkasi); 
7. 
ochiq bozordagi siyosati;
8. 
valyuta va depozit siyosatlarini keltirish maqsadga 
muvofiq.

---

Markaziy bank banklarning banki sifatida mamlakatdagi barcha kredit 
muassasalariga litsenziya beradi va ularni qaytarib oladi, shuningdek, tegishli 
iqtisodiy me’yorlar asosida kredit muassasalari faoliyatini tartibga solib, ularning 
ustidan tegishli nazoratni amalga oshiradi. 
Markaziy bank hukumatning banki funktsiyasini bajarishda asosiy e’tibor 
hukumatning oltin va valyuta zaxiralarini saqlash va ularni tasarruf qilish, 
shuningdek, davlat byudjeti taqchilligini qoplash maqsadida tegishli moliyaviy 
yordamni (kredit) berishga qaratiladi.
Xulosa qilib aytganda, Markaziy banklarning vujudga kelishi va ularning 
faoliyatini tashkil etilishi ijtimoiy – iqtisodiy jarayon bo’lib, dastlabki Markaziy 
banklar tijorat banklari bazasida tashkil topgan, ularning faoliyati va bajaradigan 
funktsiyalari doimiy ravishda takomillashib kelmoqda.