Pul, kredit va banklar

O‘z mablag‘lari manbasi: 
6. 
Umumiy kapital 
7. 
Asosiy (birinchi darajali) kapital: 
8. 
Ustav kapitali; 
9. 
Emission daromad; 
10. 
Maxsus zaxiralar; 
11. 
Taqsimlanmagan foyda. 
12. 
Qo‘shimcha (ikkinchi darajali) kapital: 
13. 
Joriy yilning sof foydasi; 
14. 
Qayta baholash zaxirasi; 
15. 
Subordinatsiyalashgan qarz majburiyatlari; 
16. 
Sho‘‘ba korxonalarga qilingan quyilmalar. 
Yuqoridan ko‘rinib turibdiki, tijorat banklari regulyativ kapitali birinchi va 
ikkinchi darajali kapitaldan tashkil topadi. Iqtisodiy adabiyotlar, me’yoriy hujjatlar 
va Bazel andozalariga ko‘ra birinchi darajali kapital asosiy kapital sifatida ham 
e’tirof etiladi.
Tijorat banklari asosiy (birinchi darajali) kapitali xalqaro Bazel 
andozalariga asosan ustav kapitalining to‘langan qismi, muddatsiz nekumulyativ 
imtiyozli aktsiyalar, emission daromad, sof foyda hisobidan shakllantirilgan zaxira 
summalari va o‘tgan yillarning taqsimlanmagan foydasidan tashkil topadi. 
Tijorat banklari ikkinchi darajali (qo‘shimcha) kapitali kreditlardan 
ko‘riladigan zararlarni qoplashga mo‘ljallangan zaxiraning riskka tortilgan aktivlar 
miqdori 1,25 foizidan oshib ketmaydigan qismi, qayta baholash zaxirasi, 
subordinatsiyalashgan qarz majburiyatlari va konsolidatsiyalashgan sho‘‘ba 
korxonalarini tashkil etish maqsadiga yo‘naltirilgan qo‘yilmalarni o‘z ichiga oladi.
O‘zbekiston tijorat banklari kapitalining tarkibi va uning yetarliligiga 
qo‘yilgan talablar Markaziy bankning 1998 yil 2 noyabrda tasdiqlangan 420–sonli 
«Tijorat banklari kapitalining yetarliligiga qo‘yiladigan talablar to‘g‘risida 
Nizomi» asosida tartibga solinadi.
O‘zbekiston tijorat banklari birinchi darajali kapitali tarkibiga xalqaro Bazel 
andozalaridan farqli o‘laroq, bankning ustav kapitalidagi valyuta qismiga teng 
bo‘lgan valyuta aktivlarini qayta baholanish hisobiga tashkil etilgan devalvatsiya 
zaxirasi alohida manba sifatida e’tirof etiladi. Shuningdek, tijorat banklarining 
joriy yildagi sof foydasi ikkinchi darajali kapitali tarkibiga kiritilgan.
Mazkur paragrafning poyonida ta’kidlash mumkinki, tijorat banklari passiv 
operatsiyalari natijasida aktiv operatsiyalar uchun zarur bo‘lgan resurslarni 
shakllantiradi, banklarning passiv operatsiyalari xarajatlarni keltirib chiqaradi.