Pul, kredit va banklar

funktsiyasi hisoblanadi. Ta’kidlash joizki, ushbu funktsiyani barcha banklar 
bajarish huquqiga ega emas. Bozor iqtisodiyoti sharoitida muomalaga kredit 
pullarni chiqarish Markaziy bank zimmasiga yuklatilgan. Markaziy bank 
muomalaga chiqarayotgan pul massasini mamlakatda yaratilayotgan tovar 
massasiga nisbatan muvozanatligini ta’minlashga e’tibor qaratadi. Markaziy 
bankning ushbu funktsiyani samarali bajarayotganligi milliy valyutaning sotib 
olish qobiliyatini mustahkamligi va inflyatsiya darajasining pastligi belgilaydi.
Demak, tijorat banklari kredit pullarini muomalaga emissiya qilish huquqiga 
ega emas, ular muomaladagi mavjud pul hajmi doirasida faoliyat yuritadi. 
Muomaladagi pul massasining hajmini o’zgarishiga tijorat banklari bevosita ta’sir 
qila olmaydilar, bunga faqat Markaziy bankning huquqi mavjuddir.
Iqtisodiy va moliyaviy maslahatlarni berish banklarning oltinchi 
funktsiyasi hisoblanadi. Banklar iqtisodiyotdagi moliyaviy muassasa sifatida 
mulkiy shaklidan qa’tiy nazar mamlakatdagi barcha xo’jalik yurituvchi 
sub’ektlarga o’zlarining huquqiy imkoniyatlaridan kelib chiqib, turli darajadagi 
iqtisodiy va moliyaviy maslahatlarni beradi. Albatta, ushbu maslahatlar mijoz va 
bank o’rtasida tuzilgan tegishli shartnomalar yoki o’zaro kelishuvlar asosida 
amalga oshiriladi.
Xulosa qilib aytganda, banklarning funktsiyalari ularning mohiyatini va 
bajaradigan operatsiyalarining mazmunini anglashga xizmat qiladi. Banklarning 
funktsiyalari turli iqtisodiy adabiyotlarda turlicha talqin etilishining asosiy sababi 
ijtimoiy – iqtisodiy hayotda yuz berayotgan va rivojlanib borayotgan 
munosabatlarning doimiy ravishda yangi qirralarining vujudga kelayotganligi bilan 
izohlanadi. 
 

---

10.3. Banklarning turlari
Kapitalistik 
tuzumning 
rivojlanishi 
turli 
mulkchilik 
shakllarining 
rivojlanishiga, moliyaviy mablag’larning alohida moliyaviy muassasalar ixtiyorida 
markazlashuviga olib keladi. Ikkinchi jahon urushidan keyin ko’pchilik kapitalistik 
mamlakatlarda ayrim banklarning milliylashtirilishi yuz berdi. Bu o’z navbatida 
banklarning mulkiy, huquqiy, funktsiyasi, tabiati va boshqa qator mezonlari 
bo’yicha tavsiflanishiga sabab bo’ldi.
Zamonaviy iqtisodiyotda banklar quyidagi mezonlar bo’yicha tavsiflanadi.