Пул назариялари

Миқдорий пул назариясининг дастлабки вакиллари пулни фақат тўлов воситаси сифатидаги вазифасига эътибор қаратади, уларнинг фикрича пул ва товар айирбошлаш жараёнида учрашиши натижасида пулнинг қиймати аниқланади деган нотўғри ғояни илгари сурадилар.

Кредит ва қоғоз пул муомаласига асосланган миқдорий пул назариясининг замонавий шароитдаги талқини йирик иқтисодчи олимлар Л.Маршалл, И.Фишер, Г.Кассель, Б.Хансен, М.Фридманларнинг асарларида баён этилган.

Кредит ва қоғоз пул муомаласига асосланган миқдорий пул назариясининг замонавий шароитдаги талқини йирик иқтисодчи олимлар Л.Маршалл, И.Фишер, Г.Кассель, Б.Хансен, М.Фридманларнинг асарларида баён этилган.

Уларнинг миқдорий пул назарияси иккита йўналишдаги таълимотга асосланган бўлиб:

• биринчиси, И.Фишер ва М.Фридман бошчилигидаги монетаристларнинг “транзакцион вариант” таълимоти;
• ккинчиси, А.Пигу бошчилигида англия Кембриж мактаби вакиллари, иккинчи жаҳон урушидан кейин эса Д.Патинкиннинг “касса қолдиғи” концепцияси таълимоти ҳисобланади.

Пул назарияси ҳақида амалга оширилган ўрганишлар, таҳлиллар натижасида миқдорий пул назариясининг ривожига сезиларли равишда ҳисса қўшган кишилардан бири америкалик иқтисодчи И.Фишер (1867 – 1977) эканлигининг гувоҳи бўлдик. У пулнинг меҳнат маҳсули натижасидаги қиймат эканлигини инкор этиб, унинг сотиб олиш қобилиятидан келиб чиққан ҳолда фикр юритади.

И.Фишер пулнинг сотиб олиш кучи олтита омилга боғлиқ эканлигини таъкидлади ва уларни қуйидагилардан иборат бўлишини асослаб берди.

И.Фишер пулнинг сотиб олиш кучи олтита омилга боғлиқ эканлигини таъкидлади ва уларни қуйидагилардан иборат бўлишини асослаб берди.

• М – муомаладаги пул миқдори;
• V – пулнинг айланиш тезлиги;
• P – ўртача тортилган баҳо;
• Q – товарлар ҳажми;
• M1 – банк депозитлари суммаси;
• V1 – депозит – чекларнинг айланиш тезлиги.

Товарлар учун тўланадиган, муомаладаги пул миқдори жами товарлар баҳосини кўпайтирилганига тенглигини эътиборга олиб, Фишер қуйидаги “айирбошлаш тенглиги”ни илгари сурди.