Пулат ишлаб чикариш

Pulat ishlab chikarish

Reja:

1. 
   Pulat ishlab chikarish uchun xom ashyo.
   
2. 
   Pulat ishlab chikarishning konventor usuli.
   
3. 
   Marten usuli.
   

1. Pulatning temir bilan uglerod kotishmasi ekanligi va uning tarkibida 2,14% gacha uglerod bulishi maʼlum. Pulat xozirgi zamon texnikasining barcha soxalarida xilma-xil detallar, mashinalar va konstruksiyalar tayyorlash uchun ishlatiladigan asosiy materialdir.
Texnikada ishlatiladigan pulat tarkibida, ugleroddan tashkari, boshka elementlar, kremniy, margonets, fosfor, oltingugurt va boshka elementlar xam buladi va asosan chuyandan olinadi. pulatning chuyandan farki shuki, pulat tarkibida uglerod xam, boshka elementlar xam chuyandagiga karaganda kam buladi. Demak, chuyandan pulat olish jarayoni chuyan tarkibidagi uglerod va boshka elementlar mikdorini kamaytirishdan iborat. xozirgi vaktda pulat olishning uchta usuli-konvertor, marten va elektr usullari mavjud. Pulat olishning ana shu usullari bilan kiskacha tanishib utamiz.
Savol: pulat ishlab chikarish uchun xom ashyoni kayerdan olish mumkin? Asosiy konlari kayerda?
2. Konvertor usuli fakat suyuk chuyandagina pulat olishda kullaniladi. Konvertor usulining moxiyati shundan iboratki, suyuk chuyan konvertor deb ataladigan va olishdan kattik kizdirib olingan idishga solinadi va chuyan orkali xavo xaydaladi. Xaydaladigan xavo tarkibidan kislrod chuyandagi uglerodni va kushimcha elementlarni oksidlaydi (yondirib yuboradi), natijada chuyan tarkibidagi uglerod bilan kushimchalar mikdori kamayadi va pulat xisoblanadi. Konventor 15-25 мм kalinlikdagi pulat listdan nok shaklida yasalgan idish bulib, uning ichki devori utga chidamli elementdan terilgan. Ichki devorining kalinligi, konvertorning sigimiga karab, 74 dan 400 мм gacha buladi.
Konvertor urta kismning sirtiga pulat xalka (belbog) kilingan. Bu xalkaga ikkita sanfa maxkamlangan, bu sanfalardan biri kavak kilingan. Sanfalar fundamentga urnatilgan kolonnalarga tayanib turadi.
Konvertorga xaydaladigan xavo kovak sanfa orkali xavo kutisiga va undan furmalar orkali konvertor ichiga tishti gildirak esa tishli reyka bilan tishlashtirilgan. Tishli reyka xolatlantirilganda tishli gildirakni va u bilan biriktirilgan konvertorni zarur burchakka buradi, tishli reykani esa elektr dvigateli yoki gidravlik yuritma xolatga keltiradi.
Konvertorning pastki kismida almashtiriladigan tub bor, bu tub utga chidamli materialdan yasalgan bulib, undagi kanallarga maxsus trubalar-furmulalar tigiz kilib utkazilgan. Konvertor ichida xavo ana shu furmulalar orkali kiradi.


Шундан кейин конвертор хаво хайдай бошланади ва айни вактда конвертор секин-аста вертикал вазиятга келтирилади. Конверторни вертикал вазиятна келтириш билан бир вактда хайдалаётган хаво босими ошириб борилади.


Konvertor usulida chuyandan pulat olish uchun tishli reyka xolatlantirib, konvertor gorizontal vaziyatga keltiriladi va unga furmulalar satxidan sal pasrokkacha suyuk chuyan kuyiladi.


Конверторга хайдалган хаво суюк чуян оркали утаётганда унинг кислороди чуян таркибидаги уч-дининг маълум кисмини ва кушиммчаларини оксидлайди, натижада чуюк пулатга айланади. Шундан кейин, конвертор горизонтал вазиятга келтирилиб, хаво хайдаш тухтатилади, пулатнинг
Konvertor vertikal vaziyatga kelganda xavo bosimi 2,5 kt (0,25 mn/m²) ga yetkaziladi.
kimyoviy tarkibi tekshirib kuriladi va suyuk pulatga ferrosilitsiy, ferromarganiz va zarur bulgandan Al xam kushib, pulat oksidlantiriladi, yaʼni Fe (II) oksiddan Fe kaytariladi va tayyor pulat kuyb olinadi.
Konvertorning ichki devori 1000 dan 2000 martagacha pulat olishga chidaydi, tubi esa 2-30 marta pulat olingandan keyin ishga yaroksiz bulib koladi va yangisiga almashtiriladi. Konvertor jarayoninng ikki turi mavjud, bulardan biri bessemer jarayoni, ikkinchisi esa tomos jarayoni.