Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Qanday qilib bakteriyalar hujayraga yetkazib berilishi lozim 
boMgan genlami «o‘ziga ortib oladi»? Buning uchun, maxsus 
tayyorlangan, oMchami 40-200 nm ga teng boMgan nanoboMakchalardan 
foydalaniladi. Keyin ular genlar (DNK molekulasini fragmentlari) bilan 
ulanadi. Maxsus bogMovchi molekulalar yordamida, genga bogMangan 
nanoboMakchalar bakteriyalami sirtiga qotirib qo'yiladi (85-rasm).
2. Nanotexnologiyalarda bakteriyalardan foydalanish
85-rasm. Sirtiga «foydali yuk» qotirilgan bakteriyalaming ko‘rinishi.

---

Bitta bakteriyani sirtiga yuzlab nanobo* lakchalar joylashtirish 
mumkin. Mana shu xususiyatdan foydalanib, diagnostika vositalarini 
dorivor moddalar bilan birga bakteriyalarga «yuklash» mumkin bo‘ladi. 
Bunday hollarda, dori yetkazilgan organni (hujayrani) holatini kuzatib 
borish imkoni tug‘iladi.
Gen yoki dorivor moddani o‘ziga «ortib olgan» bakteriya hujayra 
plazmalemmasi bilan aloqaga kirganda, membrana bakteriyani o‘rab 
oladi va bakteriya pufakchasimon membranaga o‘ralgan ko'rinishda, 
hujayraga mustahkam bog‘lanib oladi. Keyin bu pufakcha hujayraga 
kiradi. M a’lum vaqt o‘tgandan keyin, bakteriya pufakchani membra- 
nasini parchalaydi va foydali yuk bilan hujayra sitoplazmasini ichiga 
kirib oladi. Yetkazilgan yuk dorivor modda sifatida o ‘z ta’sirini 
boshlaydi. Agar DNK bo‘ lakchalari (genlar) kiritilgan bo* Isa, ular 
hujayra yadrosiga kirganlaridan keyin, ma’lum vaqt o‘tgach, o‘z 
faolligini namoyish eta boshlaydi.
Bakteriyalardan nanobo*lakchalar tayyorlashda foydalanish. 
Saksoniyani uran konida ishlab kelayotgan bir guruh germaniyalik 
biolog olimlar, 
«Batsilla sfericheskaya JG-A12»
deb nomlangan yangi 
bakteriya topganlar. Bu bakteriya o'zini urandan himoya qilishi uchun 
mustahkam sirtqi oqsil qobig‘i bilan o‘ralgan. Bu qobig* ko‘plab 
nanoteshiklar (nanopora) saqlashi hamda bu nanoteshiklar bir xil naqsh 
hosil qilib joylanishi bilan farqlanadi.