Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Bakteriyani mana shu noyob qobig‘idan nanoboMakchalar 
tayyorlash maqsadida qanday foydalansa bo‘ladi? Bu muammoni 
yechish yo‘lida bajarilgan tajribalardan birida 
«Batsilla sfericheskaya 
JG -A12
» palladiy metalini tuzli eritmasiga joylashtirilgan. Infraqizil 
spektrda bakteriya kuzatilib borilgan. Palladiy tuzlari bakteriyani oqsil 
qobig‘i bilan aloqaga kirganda, toza palladiy metalliga aylanib qolgan. 
Undan esa, bakteriya qobig‘ining teshikchalarida, 50-80 palladiy 
atomlaridan tashkil topgan nanostrukturalar shakllangan (86-rasm).
Olimlami hayratga solgani, bu nanostrukturalarni katalitik faolligi 
boshqa usullar bilan olingan palladiyni katalitik faolligidan baland 
bo‘lganligi bilan bog‘liq. Laboratoriya tajribalarida ba’zi bir bakteriya- 
lami kimyoviy qaytaruvchi xususiyatga ega ekanligi ham kuzatilgan.
Bunday bakteriyalar, metall ionlari saqlagan muhitga tushib 
qolganlarida o'zlarini qanday tutadi? Olimlar, bunday bakteriyalarni 
oltin tuzlarining eritmasiga solib ko‘rdilar va bunda, bakteriyalar oltin 
ionlarini yutishlari va ulami o‘z hujayralarini sitoplazmada qaytarib, 
oltinni nanobo‘lakchalariga aylantirganini kuzatganlar.
154

---

86-rasm. «Batsilla sfericheskaya JG-A12» bakteriya qobig'idagi 
teshikchalarda shakllangan palladiyning nanokristallari 
(qo ‘ng 'ir rangda tasvirlangan).
Sitoplazmada to‘planadigan oltinni nanoboMakchalarini diametri 5- 
15 nm ga teng bo‘lgan. 0 ‘zini shaxsiy «oltin zaxirasiga» ega bo‘lgan 
bakteriyalar, o‘zlarini yaxshi his qilgan va ko'payishda davom 
etavergan. Mana shu usuldan foydalanib, olimlar kumushning nano­
boMakchalarini, oltin va kumush aralashmalarini olishga erishganlar. Bu 
juda katta yutuq boMgan, chunki bundan oldin bunday qisqa diapo- 
zondagi oMchamli nanoboMakchalami biologik usul bilan olishga hech 
kim 
erishmagan. 
Bakteriya 
badanida 
shakllangan 
metallami 
nanoboMakchalari har xil nanokonstruksiyalar va texnologik ishlab 
chiqarish sohasi uchun katta qiziqish uyg'otadi.