Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Tabiiy bioreaktorlar (bakteriyalar) yordamida nanobo‘lakchalarni 
qanday olish mumkin?
Bu muammoni yechish maqsadida maxsus bakteriyalar -
magnetotaktil bakteriyalar tanlab olingan. Tadqiqotlar natijasida muhit 
sharoiti tanlanib, ma’lum bir muvaffaqiyatlarga ham erishilgan: 
bakteriyalar magnetitni (Fe
30
4) nanobo‘lakchalarini sintez qilgan va 
to‘plagan. 0 ‘sish sharoitlarini o‘zgartira turib, har xil o‘lchamga ega 
boMgan nanoboMakchalar olish mumkinligi kuzatilgan. Tajribalar 
asosida to‘plangan ma’lumotlar orasida eng muhimlaridan biri -
magnetitlami bakteriya hujayralarini sitoplazmasida aniqlanganligi 
hisoblanadi. Shuning uchun ham nanobo* lakchalami eritmadan yengil 
ajratib olish imkoni bo‘lgan. Bakteriyalar yordamida nanoboMakchalar 
olish muammosini hal qiiish bo'yicha qo'yilgan keyingi qadam, 
magnetotaktil bakteriyalami DNK sini o‘rgangandan keyin qo‘yilgan,
Hozirgi vaqtda, magnetotaktil bakteriyalami nanoboMakchalar 
sintezini nazorat qiluvchi geni ajratib olinib, uni strukturasi aniqlangan. 
Gen 
injenerligi 
usulidan 
foydalanib, 
bakteriyalar 
DNK 
sini 
yo‘naltirilgan holda o'zgartirish mumkin. Bu esa, bakteriyalar sintez 
qiladigan nanobo‘lakchalami parametrlarini xohlagan tomonga qarab 
o‘zgartirish imkonini beradi. Mana shu usulda olingan nanoboMakchalar 
quyidagi maqsadlarda ishlatilishi mumkin:
185

---

- hujayralami ajratish (hujayra separatsiyasi) va nuklein 
kislotalarini ajratish sistemalarida;
- dorivor moddalarni manzilga yetishini nazorat qilish;
- immunokimyo ishlatib, tibbiy diagnostika qo'yishda.
6. Bakteriyalar - bioreaktorlar, inson sog‘Iigini va hayotiy zarur 
jarayonlarini boshqaruvchilari sifatida
Lui Paster davridan oshqozon-ichak yo‘li o‘z mohiyati bo‘yicha 
doimiy oqib turuvchi bioreaktor ekanligi va unda juda ko‘plab 
mikroorganizmlar yashashi, rivojlanishi, ko'payishi va o‘lishi ma’lum. 
Bundan yuz yillar oldin Nobel mukofati sovrindori I.I. Mechnikov 
hayotni uzaytirish uchun yo‘g‘on ichakni kesib tashlashni taklif qilgan 
edi. Agar bunday chora kimgadir yoqmasa, ko'proq qatiq iste’mol 
qilishni (organizm uchun zararli b o ig an mikroblami, organizmdan 
foydali - sut achituvchi bakteriyalar bilan almashtirish maqsadida) taklif 
qilgan edi.