Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Dorivor modda 
«molekular manzil»ga
saqlovchi 
ega boMgan dendromer
JJ 
DNK «odjig-yumshatish 
gibridizatsiya»
Y o‘naltirilgan ta’sirga ega boMgan 
dorivor modda
120-rasm. Dorivor moddalami yo 'naltirilgan transport sistemasini 
yaratishda bir zanjirli DNKdan foydalanish: ikki dendromerni 
biri-dorivor modda, ikkinchisi- «molekular manzil»
(masalan, m a ’lum tip retseptorlarga ulangan antitana).
229

---

Dorivor moddalami tashish uchun noorganik nanobo‘lakchalar ham 
ishlatilishlari mutnkin. Bunda dorivor moddalami ajralib chiqishini 
issiqlik ta’sirida yoki magnit maydonini o‘zgartirish orqali nazorat qilish 
mumkin. Dorivor moddalami tashuvchilari sifatida, shuningdek, 
uglerodli nanomateriailar: fullerenlar va nanotrubkalar ham qaralmoqda 
(121-rasm).
Fullerenlar - olmos, grafit va karbin singari uglerodni allotropik 
formalari hisoblanadi.
121-rasm. Uglerodli nanostrukturalar. Kompyuter modeli: 
a) fullerenlar; b) nanotrubkalar
.
Fullerenlarni qanday xossalari va tuzilishini o‘ziga xosligi 
ulardan tibbiyotda foydalanish imkoniyatini beradi?
birinchidan, o‘lchamini katta emasligi (C60 sferik molekulani 
diametri 0.714 nm);
ikkinchidan, hujayrani lipidli membranasidan bemalol o‘taolishi; 
uchinchidan, uchlamchi strukturaga ega ekanligi va molekulani 
ichida bo'shliqni boriigi;
to‘rtinchidan, yuqori darajada reaksion imkoniyati; 
beshinchidan, toksikligini pastligi.
Fullerenni ichiga 1-2 dan hajmi katta va undan ko‘proq boshqa 
(kichikroq) elementlar, shu jumladan metallar ham joylanishi mumkin. 
Mana shu usullarda olinadigan birikmalar endofullerenlar deb ataladi 
(122-rasm). Endofullerenlar 1985-yilda, deyarli fullerenlar bilan bir 
vaqtda ochilgan. Mikroskopik miqdorda olingan birinchi endofulleren -
ichiga lantan kiritilgan С 82 fulleren bo'lgan. Hozirgi paytda 
endofulleren olishga yaroqli bo‘lgan 20 dan ko‘proq metall ma’lum.
230

---