Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

134-rasm. Implantlarga misollar: A- dental (tish) implantati. B- suyak 
implantati (umurtqapog'onasini ulab qo ‘yadigan vint).
Ular biomateriallardan tayyorlanadi. Bunday materiallar maxsus 
tanlanib, ular organizmni to‘qima va hujayralarida yashab keta olishlari 
shart.
Biomateriallarga qo‘yiladigan talablar:
- biomateriallar tirik organizmga o‘ta mos kelishi kerak;
- yuqori darajada mexanik xarakteristikaga (ko‘proq har bir holat 
uchun maxsus, qattiqlik, tortilish (cho‘zilish) yoki tortilmaslik, 
elastiklik, umumiy mustahkamlik, uzoq vaqt foydalanishga chidamlilik 
kabi xususiyatlarga) ega bo‘lishi kerak.
Implantat tayyorlanadigan materiallar tabiiy yoki sun’iy bo‘lishi 
mumkin. 
Metall, 
sopol, 
sintetik va tabiiy polimerlar shular 
jumlasidandir. Hozirgi vaqtda metallardan yasalgan implantat kengroq 
ishlatilmoqda. Biokimyoviy mosligi bo‘yicha (to‘qimalarda shamollash 
reaksiyasini yo‘qligi) metalldan tayyorlanadigan materiallar 3 guruhga 
ajratilgan:
• 
«tirik» (Ti va uning qotishmalari, sirkoniy Zr, niobiy Nb, tantal 
Та, platina Pt) atrofidagi biologik to‘qimalarga zararli ta’sir ko‘rsat- 
maydigan;
241

---

• «inkapsulanadigan» (Al, Fe, Mo, Ag, Au, zanglamaydigan po‘lat 
va CoCr qotishmasi), ularni ta’siridan organizm «kapsula» hosil qilib 
himoyalanadi;
• «toksinli» (Co, Ni, Cu, vanadiy V) organizmga keskin negativ 
ta’sirga ega bo‘lgan.
Ko‘rsatilgan materiallar orasida eng mustahkam xarakteristikaga 
ega bo‘lgani - po‘ fat. Ammo, po‘lat mos kelish talablariga javob bera 
olmaydi. Legirlangan po'latdan, shu jumladan, korroziyaga chidamli 
bo‘lgan po'latdan tayyorlangan implantatlar biologik suyuqliklar bilan 
o‘zaro munosabatlarga kirishganda, to‘qimalarda shamollash reaksiya- 
larini chaqiradi. Ba’zi hollarda, ular organizmga umumiy va allergik 
ta’sir ham ko'rsatadi.
Zamonaviy metallik biomateriallar orasida yetakchi o‘rinni titan va 
uni asosida tayyorlanadigan qotishmalar egallaydi. Bu metall har xil 
protezlar: tos suyagi, son suyagi bilan tutashgan bo‘g‘ini, tizza, jag ‘ 
suyaklarini o‘miga qo‘yadigan yoki suyakni bitishini yengillashtiradigan 
plastin va maxsus shakllar, vintlar tayyorlashda ishlatiladi.