Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

NanoboMakchalami qon aylanish sistemasida uzoqroq qolishini 
qanday ta’minlash mumkin? Ularni immun sistemasi hujayralari 
uchun sezmaydigan qiiish mumkinmi? Bu muammolami yechish 
uchun, nanobo‘lakchalami sirtiga polietilenglikol (PEG) polimeri 
joylashtirildi. PEG molekulasi nanobo4 lakchalar sirtiga gidrofob himoya 
qavatini shakllantiradi va ulaming sirtiga oqsillami to4planishiga yo4l 
qo4ymaydi (116-rasm).
antitana
PEG zanjiri
Nanobo4 lakcha
116-rasm. PEG (barqarorlashtiruvchi polimer) bilan qoplangan (antitanalar 
bilan birlashtirilgan) nanobo'lakchalami sxematik tasviri.
PEG yoki unga ulangan antitana bilan qoplangan nanobo4lakchaga 
qon oqsillari o‘tira olmaydi. Oqibatda, bunday bo4lakcha qonda ko'proq 
aylanadi. Bunday nanobo4lakchalar nishon-hujayra atrofiga o4tib
225

---

kelganida, ularni sirtidagi PEG qavat ajraladi va nanobo‘lakchalar 
hujayraga kiradi. Bunga, pHni o‘zgarishi va boshqa kimyoviy o‘zaro 
ta’sirlar sabab bo‘lishi mumkin. N anobo‘lakchalar juda xilma-xil, ammo 
ularni hammasi ham meditsinada ishlatilmaydi.
Dorivor moddalar tashuvchi nanobo4lakchalarga qo‘yiladigan 
talablar:
- toksik ta’sirga ega bo‘lmaslik;
- yetarli miqdorda dorivor modda tashish imkoniyati;
- dorini nishon-hujayraga optimal dozada chiqara olishi;
- immun sistemasi hujayralariga ko‘rinmaslik.
Bunday xususiyatlar boshqa nanobo4 lakchalarga nisbatan ko4proq 
liposomalar namoyon bo‘ladi.
Liposoma - devori ikki qavat lipidlardan tuzilgan dumaloq pufak. 
Ular yo‘naltirilgan transport jarayonlarida ishlatib ko‘rilgan birinchi 
bo4lakchadir. Uning toksinlik xususiyati yo4q, membranalari hujayra 
bilan birlashib, liposoma ichiga joylashtirilgan moddani hujayraga kirita 
oladi. Liposomaga har xil moddalarni kiritish mumkin.
Bunda, suvda eriydigan moddalar ko‘proq liposoma ichida, suvda 
erimaydigan moddalar esa qo4shqavatni uglevodlar qismida joylashadi. 
Ba’zi bir moddalar liposomani tashqi sirtiga bog'lanib oladi (1 17-rasm).