Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Molekular «dinamo-mashina» (nanoaktuator). Angliyalik olim 
K. Fermen (Portsmut universiteti) rahbarligida DNK asosida hara- 
katlanuvchan nanoqurilmalar yaratish bo'yicha tajribalar muvaffaqiyatli 
davom ettirilgan. Bu yondashishni o‘ziga xosligi nimada? Molekular 
«dinamo-mashinalar» yoki nanoaktuatorlar yarata turib, tadqiqotchilar 
tarang tortilgan DNK molekulasidan o‘ziga xos bo‘lgan monorelsli yo‘l 
sifatida foydalanganlar (Poyezd y o iin i 1 tasi). Ular DNK molekulasiga 
juda kichik magnit munchoqchadan iborat bo‘lgan miniatyur holatdagi 
motor (dvigatel) kiritganlar (54-rasm).

---

54-rasm. Molekular «dinamo-mashinalar» ning DNK molekulasidan 
о ‘ziga xos bo 'Igan monorelsli y o
'
li.
Ammo olimlar oldida turgan yangi muammo, mana shu unchalik 
murakkab bo‘lmagan «dinamo-mashina» uchun energiya manbayini 
topish muammosi paydo bo‘lgan. Bu muammoni yechishda, bir tomon­
dan mana shu nanokonstruksiyani miniatyurligi. ikkinchi tomondan esa, 
hujayraning issiqlik manbayi — ATF ni universalligi qo‘l kelgan. Bu ikki 
imkoniyat olimlami tanlovi uchun o‘ta qulay bo‘lib chiqqan.
«Dinamo-mashina» tirik 
hujayralami ATF ni energiyasini 
ishlatadi. ATFni qayta ishlashda elektr toki generatsiya bo‘ladi. 
Minidvigatelni DNK molekulasi bo‘ylab harakat qilganida elektr 
signallar kelib chiqadi. Bu signallar keyin kompyuter ishloviga uzatiladi. 
Tadqiqotchilar 
nanoaktuatomi 
ekologik 
monitoringda, 
xususan, 
havodagi toksinlami va patogen mikroorganizmlami ro‘yxatga olishda 
ishlatishni tavsiya qiladilar. Bu sistemadan foydalanishni yana boshqa 
bir istiqbolli sohasi - sun’iy qo‘l yoki oyoqlami kompyuter orqali 
boshqarishni tashkil qilishdir. Ammo bu qurilmani ko‘rsatilgan 
maqsadga moslash uchun 20-30 yil vaqt kerak boMadi.