Q. M. Murodov, D, Q, Murodova
Download 2,04 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Qog‘oz xromatografiyasi
Qog„oz xromatografiyasida olinadigan xromatogrammalar xuddi yupqa qavat xromatografiyasidagi kabi bo„ladi. Harakatli suyuq fazalarni tutib turuvchilar sifatida qog„ozning maxsus turlari ishlatiladi. Qog„oz gidrofil ( suvni o„z g„ovaklarida tutib turuvchi) yoki gidrofob (qutbsiz organik ertuvchilar) bo„lishi mumkin. Xromatografiyada qo„llaniladigan qog„ozlarga ma‟lum talablar qo„yiladi: - kimyoviy toza va neytral bo„lishi kerak; - aniqlanadigan moddalarni yutmasligi kerak; - tolaning tarkibi va tuzilishi bo„yicha bir jinsli bo„lishi kerak. Qog„oz xromatografiyasida harakatchan va harakatsiz fazalarni qattiq tashuvchisi sifatida maxsus 1, 2, 3, 4 qog„ozlar (Volodarskiy nomidagi Leningrad qog„oz fabrikasi ishlab chiqaradi) ishlatiladi. Xromatografik qog„ozning nomeri oshib borishi bilan, qog„oz strukturasining zichligi ham oshib boradi. Xromatografik qog„oz zichligining oshib borishi bilan uning yuzasida erituvchining harakati pasayib analiz vaqti oshib boradi. Shuning uchun 1,2 qog„ozlar “tez” va 3 , 4 va boshqalar “sekin” deb ataladi. Xromatografik qog„oz kimyoviy toza bir jinsli, neytral bo„lishi kerak. Xromatografik ajratishni o„tkazish uchun ayrim hollarda qog„ozni kimyoviy yo„l bilan ishlab tozalaydilar. Masalan, sotiladigan xromatografik qog„ozni trilon-B, 8- oksixinolin, aminosirka kislota va boshqa reaktivlarning eritmalari bilan ishlaganda qog„ozdagi ionlarning komplekslari hosil bo„lib, ular yuvilganda ketadi. Odatdagi xromatografik qog„ozning g„ovaklari 144 taxminan 20-22% suv nami bo„lib, analizni o„tkazish jarayonida haraksiz fazaning rolini bajaradi. Xromatografik qog„ozni tayyorlash va analizni o„tkazish usulikasi quyidagilardan iborat: Toza xromatografik qog„oz ma‟lum o„lchovlarda (xromatografik kameraning kattaligi va maqsadga muvofiq) kesiladi va uning bir chetiga (3-5 sm start nuqtasiga ) mikropipetka yordamida namunani (0.001-0.1 mg) eritmasi quyiladi. Namuna qurigandan keyin qog„ozni xromatografik kameradagi erituvchiga namuna saqlagan uchini 1-2 sm botirib vertikal joylashtiriladi. Kamerani havosi erituvchining bug„i bilan to„yinishini ta‟minlash uchun, mahkam yopiladi. Agar erituvchi saqlagan idishcha kameraning pastki qismida joylashgan bo„lib, harakatchan faza qog„oz orqali pastdan yuqoriga qarab ajratiladigan moddalarni siljitib harakat qilsa, bunday xromatografiya yuqoriga yo„naladigan deb ataladi. Aksincha, agar erituvchi maxsus idishchaga solinib, kameraning yuqori qismida joylashtirilgan bo„lib, ajralish yuqoridan pastga qarab borsa, bunday xromatografiya pastga yo„naladigan xromatografiya deb ataladi. 25-rasm. Pastga yo‘naladigan xromatografiya 145 Xromatografik kamerada ajratiladigan moddalar harakatsiz va harakatchan fazalar oralarida taqsimlanish koeffitsiyentlari -ga muvofiq qayta taqsimlanadilar va qog„oz bo„ylab turli xil tezlik bilan siljish natijasida bir-birlaridan ajraladilar. Qog„oz xromatografiyasida taqsimlanish koeffitsiyenti o„rnida zonaning siljishi ishlatiladi. x moddasi dog„i maydonining siljishi erituvchining oldingi oqimining siljishi masofalari nisbatlariga baravardir. Bunda va koeffitsiyentlari o„zaro bog„liqliqlarini hisobga olib, quyidagi tenglamani yozish mumkin: Tajriba sharoitlari o„zgarmas bo„lganda qiymatlari har modda uchun doimiy son bo„lib, u asosan xromatografik zonalarni identifikatsiya qilishda ishlatiladi. Adabiyotda har xil erituvchilarda ayrim aminokislotalar, kation va anionlarning qiymatlari keltirilgan. Download 2,04 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|