Q. N. Kayumov


Download 1.27 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/114
Sana23.12.2022
Hajmi1.27 Mb.
#1046273
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   114
Bog'liq
IJTIMOIY ISHGA KIRISH

4.
Ijtimoiy ish: faoliyatning alohida turi sifatida. Ijtimoiy ish bu
faoliyatning ijtimoiy ta’minot prinsiplarini – qo‘llab-quvvatlashga muhtoj
va o‘z hayotiy muammolarini mustaqil ravishda hal etish, ko‘p hollarda
esa yashash imkoniyatiga ega bo‘lmagan odamlarga yordam ko‘rsatish
prinsiplarini amalga oshirishga yo‘naltirilgan alohida turi.
Dunyo tajribasida odamlarning ijtimoiy himoyaga muhtoj guruhlari
– keksalar, nogironlar, ijtimoiy himoyaga muhtoj oilalar, murakkab
hayotiy vaziyatga tushib qolgan odamlar, jumladan, bolalar bilan ish olib
borishni professionallar, ya’ni ijtimoiy xodimlar amalga oshiradilar.
Ijtimoiy ish o‘zining amaliy faoliyatida ijtimoiy ta’minotning asosiy
prinsiplariga asoslanadi va ularga amal qiladi. 1948 yilda qabul qilingan
Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi ijtimoiy ta’minotning asosiy
prinsipini – jamiyatning har bir a’zosining ijtimoiy ta’minotga huquqi,
Shuningdek, shaxsning iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy sohalarda erkin
rivojlanishi va uning g‘ururini qo‘llab-quvvatlash uchun zarur bo‘lgan
sharoitlarni ta’minlashni mustahkamlab qo‘ygan.
Ijtimoiy ish ijtimoiy hodisa sifatida mazkur so‘zning keng
ma’nosida, jamiyat ijtimoiy yordamning muayyan tarixiy davr davomida
ijtimoiy, siyosiy va madaniy rivojlanishning o‘ziga xos xususiyatlariga


15
mos ravishda amalga oshiruvchi o‘ziga xos modelini namoyon qiladi. Tor
ma’noda ijtimoiy ish odamlarga, ijtimoiy guruhlarga shaxsiy va ijtimoiy
qiyinchiliklarni engib o‘tishda yordam ko‘rsatishga yo‘naltirilgan
ijtimoiy-zarur faoliyat demakdir. “Ijtimoiy ish” – butun dunyoda qabul
qilingan,
insonning
insonga
munosabatini,
uning
jamiyatga
muvaffaqiyatsiz moslaShuvini engillashtirishga yo‘naltirilgan faoliyatni
belgilovchi ibora. Ijtimoiy ish filantropiya (insonparvarlik), xayriya kabi
faoliyat turlaridan o‘zining nafaqat kundalik muammolarni hal etishda
yordam ko‘rsatishi, balki muhtojlarda qiyinchiliklarni engib o‘tish va
o‘z-o‘ziga
yordam
ko‘rsatish
ko‘nikmalarini
shakllantirishga
yo‘naltirilganligi bilan ajralib turadi. Bu, aytish mumkinki, insonni har
qanday hayotiy vaziyatlarda o‘z muammolarini mustaqil hal etishga
o‘rgatish faoliyatidir.
Tarqoq odamlar tomonidan emas, balki qudratli davlat va xususiy
tashkilotlar tomonidan ko‘rsatiladigan yordam samaraliroq hisoblanadi.
Ijtimoiy ish rivojlanishining dastlabki bosqichida mazkur faoliyat bilan
asosan XIX asrda Evropa mamlakatlarida sodir bo‘lgan jadal
sanoatlashtirish va urbanizatsiya tufayli vujudga kelgan ijtimoiy
muammolarning keskinlaShuvidan xavotirga tushgan turli filantropik
jamiyatlar Shug‘ullangan.
Sanoat kapitalizmining rivojlanishi G‘arb ijtimoiy tuzumining ulkan
o‘zgarishlarga duchor bo‘lishiga sabab bo‘ldi, bu esa o‘z navbatida inson
va jamiyat o‘rtasidagi yangi turdagi munosabatlarning shakllanishiga
sabab bo‘ldi. G‘arbdagi qarashlar davlatning shaxs oldidagi mas’uliyati
va ma’naviy burchi to‘g‘risidagi tuShunchalarning shakllanishiga sabab
bo‘lgan yangi intellektual yo‘nalishlar vakillari vujudga keldi.


16
Va mazkur vaziyat oxir-oqibat aholining turli guruhlarini empirik
jihatdan o‘rganish va ijtimoiy islohotlarni amalga oshirishga bo‘lgan
buyurtmalarning
yuzaga
kelishiga,
pirovardida
esa
ijtimoiy
islohotchilarning
tashabbuslariga
ko‘ra,
ijtimoiy
xodimlarni
tayyorlashning yangi shakllarining paydo bo‘lishiga sabab bo‘ldi. YAngi
harakatning jadal sur’atlarda rivojlanishi, ixtisoslashtirilgan xizmatlarning
tashkillashtirilishi natijasida ijtimoiy ishning nafaqat tezkor yordam
ko‘rsatishning eng samarali modellarini, balki oldini olish yoki
ogohlantiruvchi tabiatga ega bo‘lgan shakllarini izlashga yo‘naltirilgan
tadqiqotlar amalga oshirilgan.
Ijtimoiy xodimlar muammolarning keng doirasiga duch keladilar.
Bu ichkilikbozlik, xususiy mulkchilik huquqlarining buzilishi, bolalarga
yomon munosabatda bo‘lish, er-xotin o‘rtasidagi nizolar, ruhiy va
jismoniy kasalliklar, daydilik, jamiyatdan ajralib qolish va hokazo.
Bularning bari maxsus tayyorgarlikni talab etadi. Bu kabi faoliyat
havaskorlik, yuzaki yondaShuvga toqat qilmaydi, chunki ijtimoiy
xodimlar nafaqat tegishli bilim, ko‘nikma va malakalarga ega bo‘lishlari,
balki kasbiy-axloqiy me’yor va prinsiplarga amal qilishga, shaxsiy
tayyorgarlikka ham ega bo‘lishlari lozim.
Ijtimoiy ish kasb sifatida davlat, professional va tashkilot
tomonidan inson huquqlariga amal qilish, o‘z davlatining ijtimoiy
qonunchiligini bilish, to‘g‘ri qo‘llash, mijoz manfaatlarini himoya qilish
va jamiyat farovonligi uchun xizmat qilish kabilarga asoslangan. Ijtimoiy
ish turli shakllarda namoyon bo‘ladi, mijozlar bilan o‘zaro kompleks
munosabatlarga kirishadi.
Ijtimoiy ishning vazifasi ijtimoiy munosabatlardagi buzilishlarni


17
bartaraf qilish maqsadida odamlar o‘z imkoniyatlarini amalga
oshirishlari, to‘laqonli, sermazmun hayot kechirishlari uchun zarur
sharoitlarni yaratishdan iborat. Professional ijtimoiy xodimlar o‘zlari
xizmat ko‘rsatayotgan alohida individlar, oilalar, uyushmalar va umuman
jamiyatning hayotidagi o‘zgarishlar vakillari hisoblanadi. Mazkur kasb
qadriyatlar, nazariya va amaliyotning o‘zaro bog‘liq tizimi hisoblanadi, u
insonparvarlik va demokratiyaga muvofiq ravishda shakllangan, tenglik
va inson qadr-qimmatini hurmat qilish kabi qadriyatlarga asoslangan.
Evropa va SHimoliy Amerika mamlakatlarida yuz yildan avval
vujudga kelgan professional ijtimoiy xodim amaliyoti ijtimoiy
ehtiyojlarni qondirishni himoya qilish va har bir sub’ektning munosib
turmush kechirishi uchun inson imkoniyatlarini rivojlantirishdan iborat.
Ijtimoiy xodim inson huquqlarini himoya qilish va ijtimoiy adolatga
erishish uchun harakatlarni amalga oshiradi. Aholining ijtimoiy himoyaga
muhtoj va past darajada himoya qilingan qatlamlari bilan birlashgan
holda mazkur kasb kambag‘allik darajasini pasaytirish va bartaraf qilish,
ijtimoiy qamrab olish prinsipiga amal qilish maqsadida tobe va
jabrlanganlarni ozod qilish uchun kurashadi.
Bo‘lg‘usi ijtimoiy xodimlarning bevosita faoliyati jarayonida zarur
bo‘lgan mazkur bilimlar va boshqa ko‘plab ko‘nikma va malakalarni
shakllantirish maqsadida oliy va o‘rta maxsus ta’lim muassasalarida
ta’lim beriladi.

Download 1.27 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling