Q. Rahmonov Sh. K. Narbayev Z. M. Muqimov yer resurslarini
© T IQ X M M 1 n ash riyoti, T osh k en t, 2019-y
Download 3.16 Mb. Pdf ko'rish
|
© T IQ X M M 1 n ash riyoti, T osh k en t, 2019-y.
К IRISH Respublikamizning eng asosiy moddiy boyliklaridan hisoblangan yer resurslaridan foydalanishni zamon talab darajasida shakllantirish, ushbu sohada zamonaviy va raqobatdosh kadrlami tayyorlash ehtiyojini tug'dirm oqda. M a’lumki moddiy n e’matlar ichida eng bebahosi yer resurslari hisoblanadi. Chunki, ular umumxalq boyligi va davlatning doimiy daromad manbai hisoblanadi, faqatgina undan oqilona va samarali foydalanishni bilish zarur. Respublikamiz iqtisodiyotining tubdan intensiv rivojlanish y o iig a burilishi, barcha soha va tarm oqlarga ilmiy-texnika taraqqiyotining jadal tadbiq etilishi, yagona iqtisodiy organizm sifatida agrosanoat majmuasining faoliyat ko'rsatishi, yerdan foydalanishda yangi va ustuvor yo'nalishlam i tadbiq etishni talab qiladi. Bunday sharoitda yerdan foydalanishni tashkil etishni boshqarish, rejalashtirish, agrosanoat majmuasining barcha y o ‘nalishlarida resurslar tejam korligini ta ’minlaydigan texnologiyalam i joriy etishni taqozo etadi. Bozor munosabatlarining qaror topishi sharoitida yerlarni davlat boshqaruvining qulay majmuali uslublarini q o ‘llash va byudjet daromadlarini k o ‘paytirishni ta ’minlovchi, yerdan foydalanishni samarali boshqarish ayniqsa muhim ahamiyatga ega. Shu bilan birga davlat boshqaruvida yer munosabatlarining yagona tartibini o ‘m atish, ijara haqini belgilashda oqilona uslublarni ishlab chiqish, yer bozori holatini aniq aks ettiradigan m intaqa iqtisodiyotining holati v a undagi jarayonlam i boshqarish tizimida, yer ijarasi siyosatida tadbirlar majmuasini shakllantirishning birlamchiligini hisobga olish ham katta ahamiyatga ega. Fanning asosiy vazifasi respublikamiz yer resurslarini sifat v a miqdor holatini muntazam kuzatib borish va bu maqsadlarga erishishga qaratilgan strategik rejani ishlab chiqish ham da uni am alga oshirish, yerdan foydalanuvchi sub’ektlaraing faoliyat natijalariga baho berish y o ‘llarini bo ‘lajak mutaxassislarga tushuntirishdan iborat. I-B O B . Y E R R E S U R SL A R IN I B O S H Q A R IS H N IN G N A ZA R IY A SO SLA R I 1. B o sh q arish tu sh u n c h asi Boshqaruv munosabatlarining turlari har qanday yer munosabatlarini boshqarish singari, muayyan tizim doirasida shakllanadi. U hodisalar, predmetlar, unsurlarning bir-biri bilan qonuniy bog'langan, obyektiv birligini ifodalaydi. T a’kidlagandek, boshqarish tizimi - bu bir-biri bilan b o g ia g a n birlikni va o'zaro m unosabatlarda boiu v ch i unsurlar y ig ‘indisidir. H arakat o ‘z-o ‘zidan mavjud b o im a y , balki boshqa tizim va unsurlar ta ’sirida yuzaga keladi. U mavjud tizimga ta ’sir ko'rsatuvchi tashqi muhitni tashkil etadi. Boshqarish deganda, boshqariladigan tizim larga ta ’sir jarayoni tushuniladi. Har qanday murakkab tashkil etilgan boshqariladigan tizim lar, shu jum ladan, yerdan foydalanish tizimi ham o ‘zining boshlang’ich parametrlarini ushlab turishi, shuningdek, o'zlarining sifat holatlarini m a’lum bir maqsadga y o ‘naltirilgan darajalariga erishishi uchun obyektiv ravishda boshqarishni talab qiladi. Boshqacha qilib aytganda, boshqarish - bu boshqariladigan tizim larni, ularni ichki mazmuni bilan mavjud boiish in in g obyektiv zaruriyatidir. Boshqarish tizimni o ‘zining rivojlanish qonuniyatlariga mos tarzda am alga oshiriladi. Boshqarishsiz tizim amaliy jihatdan boMinib ketadi. “Boshqarish” tushunchasi maxsus adabiyotlarda yetarli darajada yaxshi o ‘rganilgan. “Boshqarish (adminitration, control, managem ent va boshq.) - keng m a’noda - mavjud b o iish in i ushlab turish yoki uni holatini o ‘zgartirish maqsadida boshqarish obyektiga maqsadli y o ‘naltirilgan ta ’sir vositasida tizimni bir holatdan boshqasiga o ‘tkazishdir” . Boshqarish stixiyali (k o ‘zda tutilmagan kuchlar ta ’sirining natijasi) ham da ongli (jam oat institutlari va tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladigan) turlarga ajratiladi. Boshqacha so‘z bilan ta ’riflasak, “boshqarish - bu ushbu tizim ga xos b o ig a n obyektiv qonunlardan foydalanish asosida uni yangi sifat holatiga o ‘tkazish maqsadida tizim ga ta ’sir etish jarayonidir”. Y a’ni, boshqarish jarayoni mavjud tizim ga (uning parametrlariga) ta ’sir etishi sifatida e ’tiro f etiladi ham da u boshqarish funksiyasi yordam ida boshqariladigan tizimning o ‘ziga xos mexanizmlari vositasida am alga oshiriladi. Bunda e ’tirof etiladiki, «Tizimni yoki uning funksiyasini o ‘zgartirish manbasi odatda tizimning o'zid a yotadi». Ammo boshqarishni faqatgina uni yangi sifat holatga o'tkazish deb qarash kerak emas, bunday qoida to ‘laqonli bo'lm aydi. M urakkab boshqariladigan tizimning muhim xususiyati shundan iboratki, boshqarish uni optimal holatda saqlanishini ta ’minlaydi va shu sababli bir vaqtda tizimning o‘zini ham tashkil etishga yo'naltirilgan, y a ’ni boshqarishning mohiyati tizimni tartibga solish uchun unga ta ’sir etibgina qolmasdan, balki uni tashkil etishdan ham iboratdir. Darhaqiqat, boshqarish tizimni o ‘zini tashkil etish vositasi b o'lib ham xizmat qiladi. «Boshqarish» tushunchasi «jarayon» va «tizimlar» tushunchalari bilan ham uzviy bog’liqdir. Jarayon (lotinchadan “prosessus”) harakatni bildiradi va “nimanidir rivojlanishida holatni, voqeilikni ketma-ket o ‘zgarishi, qandaydir natijaga erishish uchun ketma-ket xarakatlar majm uasi” sifatida ta ’riflanadi. Shuni k o ‘zda tutish zarurki, boshqarish jarayonlam i kechishi, mashinalarni ishlashi va oqibatda obyektlar tarkibida yuz beradigan o ‘zgarishlar, tizimning ishlashi bilan amalga oshiriladi, ammo hech qachon obyektlam ing o ‘zi bilan emas. Shu sababli am aliyotda ham da m axsus va o‘quv adabiyotlarida uchraydigan «Tabiiy resurslami boshqarish», «Yer resurslarini boshqarish», «Yerni boshqarish», «Suvni boshqarish» va hokazolar tipidagi so‘ o ‘zlar unchalik ilmiy jihatdan maqsadga muvofiq emas. Download 3.16 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling