Q. X. Mah kamov, M. Abduvohidov tribotexnikadan amaliy mashgulotlar

5.4.3. ISHLATISH SHAROITIDA YEYILISHGA 
QARSHILIKNI TA’MINLASH USULLARI
Mashina detallarini loyihalash va tayyorlash bosqichlarida yeyi­
lishga chidamlilikni oshirish bo‘yicha amalga oshirilgan tadbirlar uni 
ishlatish sharoitlarida ham davom ettirilishi kerak. Detalni xo'rdalash 
va barqaror ishlatish davriga qarab quyidagi tadbirlar o'tkaziladi.
1. Detalni xo'rdalash davrida:
— xo'rdalash rejimiga amal qilish;
— mikrogeometrik xo‘rdalash bilan yuzalar 
g‘adir-budirligini 
optimallash va mustahkamligini oshirish;
— mikrogeometrik xo'rdalash bilan yuzalar to'lqinsimonligi va 
shakliy xatoligini tuzatish;

---

— xo'rdalashda moyni to ‘g‘ri tanlash;
— kamqovushqoqlik moyni ishlatish;
— moy tarkibiga xo'rdalash davrini qisqartiruvchi qo‘shimchalar 
qo‘shish.
2. Detalni barqaror ishlash davrida:
— rejali ogohlantirish 
oldini oluvchi ta ’mirlash rejimiga amal 
qilish;
— har oyda texnik xizmatdan o'tkazish;
— davrli texnik xizmatdan o ‘tkazsh;
— mavsumiy texnik xizmatdan o ‘tkazish;
— moyning sifatli bo‘lishini ta’minlash;
— moy turini to ‘g‘ri tanlash;
— moyni qo‘shimchalar bilan legirlash;
— kerakli moylash rejimini ta ’minlash;
— moyni ifloslanishdan saqlash;
— moyni sifatli tozalab turish.
Mashinalardan foydalanish davrida aksariyat 
qo‘zg‘aluvchan 
detallarning yeyilishi davri 3 sohaga bo'linadi (5.17-rasm).
5.17-rasm.
Detalni ishlash vaqti davrida yeyilish chizmasi.

---

Birinchi sohada yeyilish yotuvchi chiziqli bo'lib yangi o'rna- 
tilgan detalni xo'rdalanish, ikkinchi soha yotiq to ‘g‘ri chiziqli bo‘lib 
detaining normal ishlash va 3 sohada tiklanuvchi egri chiziqli boMib, 
detalni ish resursi tugab jadal yeyilishga uchragan davrni ifodalaydi. 
Xo'rdalanish davrida detal eng ko‘p yeyiladi, chunki yangi detal sirti- 
dagi g'adir-budirlik optimal emas, tayyorlash va yig'ishdagi noaniq- 
l i k l a i
mavjud, amaliy tutash yuza oz bo'lib, ishqalanish zonasida 
harorat tezda ko'tarilib ketadi.
Shuning uchun mashinalardan foydalanishda birinchi navbatda 
xo'rdalash rejimlariga amal qilish kerak.
Xo‘rdalash ikki bosqichdan iborat:
1) mikrogeometrik xo'rdalanish. Bu davrda g'adir-budirlik opti- 
maliashadi va sirt qatlam pishitiladi;
2
) makrogeometrik xo'rdalanish, bunda to'lqinli va geometrik 
shakliy xatoliklar to'g'rilanadi.
Bu davrda kam qovushqoqlik va maxsus qo'shimchali moydan 
foydalanish kerak.
Normal ishlash davrida ishqalanish juftligida tirqish kattalash- 
ganligi sababli dinamik kuchlar hosil bo'lishi va qismni moylash 
sharoiti yomonlashishi mumkin. Yeyilish m a’lum chegaraga yetgan- 
da tirqish tez kattalashib konstruksiyani ish qobiliyatini t’’gashiga 
,aoab bo'ladi.
Yeyilish tezligini oshirmaslik va muddatdan oldin yaroqsizla- 
nishining oldini olish uchun kompleks profilaktik tadbirlar o'tkazish 
kerak. Bu tadbirlar asosan mashinani har almashmada, davriy va 
mavsumiy texnik xizmatdan o'tkazishdan iborat bo'ladi.
Mashinani texnik ko'rikdan o'tkazib turish uni o'rta va kapital 
ta ’mirlash bilan 
qo'shilib buzilishdan saqlashning rejali ta ’mirlash 
(BSRT) tizimini tashkil etadi. Mashinalarni BSRT tizimi mashina- 
larni texnik diagnostika qilish va ishlatish kursida batafsil o'rganiladi.

---