Q. Yu. Nazirov kamondan oʻq otish

Chuqur ushlash — chap qoʻlning bilagi old qismi bilan kamon tekisligiga chuqur 
kirib borishi. Bu bilak mushaklardagi yukni yengillashtiradi, ammo zarba ogʻirligi 
yelka kamariga oʻtadi. Tirsak boʻgʻimi kamonning harakat tekisligiga haddan tashqari 
yaqinlashishi uning qoʻliga sezilarli zarbalarga olib keladi. Natijada, oʻqning uchishiga 
va boʻgʻinlarning shikastlanishga olib kelishi mumkin. 
Barmoqlar bilan ushlash kamon tutqichining ushlagichi bilan yoki tutmasdan 
amalga oshirish mumkin oʻz navbatida aylana bilan ushlash boʻlinadi, qattiq 
(tutqichning kuchli ushlagichi) va erkin (barmoqlar tutqichga erkin kiritilgan). 
Ikkinchisi koʻpincha yuqori tutqich bilan aniqlanadi. 
Tutqich va kamon qoʻllarining sifatsizligi natijasida tashqi kuchlar taʼsirida 
(kamonning choʻzilishi) kamon ipi boʻshatilganda, tutqich vertikal oʻq atrofida 
aylanadi. 
Kamonning salbiy taʼsirini kuchaytirmaslik (koʻpaytirmaslik) uchun quyidagilar 
tavsiya etiladi: 
1) 
choʻzuvchi kuchlar taʼsirida kamonning toʻsiqsiz oʻzini-oʻzi tekislanishini 
taʼminlaydigan erkin tutqichdan foydalaning; 
2) 
qoʻlning tutqich bilan ishqalanishni kamaytirish uchun ehtiyotkorlik bilan 
silliqlash va uning diametri imkon qadar kichik boʻlishi kerak; 

---

96 
3) 
qattiq ushlash bilan, qoʻlning tutqichdagi holati bilak va boʻgʻinlarning 
shartli markazi, choʻzish kuchi chizigʻida boʻlishi kerak. Ushbu markaz atrofida erkin 
aylanish mos keladigan mushaklarning toʻliq boʻshashishi bilan taʼminlanishi kerak. 
Yuqoridagi ikki variantdan boʻshiga ustunlik berish kerak.
Qoʻlni tirsak boʻgʻimida ortiqcha choʻzilganda, kamon bilan zarba bermaslik 
uchun qoʻlning murakkab aylanish harakatini amalga oshirish tavsiya etiladi. 
Kengaytirilgan kamonni ushlab turish paytida qoʻl, bilak va yelka oʻq tekisligida 
yotgan bir tekis chiziqda joylashgan boʻlishi kerak. Oʻq otish paytida paydo boʻladigan 
teskari kuch taʼsiri ostida, kamonni choʻzish, bu kuchning taʼsiri yoʻnalishi boʻyicha 
harakat qiladi. Shunday qilib, oʻqdan keyin chap qoʻlning orqaga chekinishining 
yoʻnalishi uning otishma tekisligi boʻylab harakatlanishi, tabiiy hol. 
Bosh barmogʻi va kichkina barmoq kamonni ushlab turishda ishtirok etmaydi. 
Bosh barmogʻining shovqini oldini olish uchun choʻtkalarni qoʻllashning quyidagi eng 
keng tarqalgan usullaridan foydalaning: 
a) qoʻlning kaftiga bosadi
b) old yuzani olib tashlaydi va boʻyniga bogʻlaydi
v) pastki jagʻning orqa yuzasiga olib keladi va bosadi
Kamondan oʻq otish bir necha usul bilan amalga oshiriladi. Masalan, oʻqni 
nishonga olish: oʻqning nishoni koʻzning balandligida joylashgan. Otish 
poydevorining oʻzgarishi bilan — oʻqning qisqichini turli xil koʻz balandliklariga 
oʻrnatish (masofaga qarab). 
Baʼzi sportchilar ipni "tugmachasi" dan aniqroq aniqlash uchun koʻzdan oʻzgacha 
boʻlgan masofani aniqlash uchun ishlatadilar. Oʻq tishlarining kengayishiga yoʻl 
qoʻyilmaydi, chunki bu oʻqning asosini oshiradi va oʻqlar yuqoriga koʻtariladi. 
Barmoqlarning holati uni tortishish tekisligidan olib tashlamasligi va nomsiz 
barmogʻining harakatini oshirish yoki kamaytirish orqali kamonning tortish kuchini 
oʻzgartirmasligi kerak (bu tirsakni yuqoriga koʻtarganda sodir boʻladi). kamonni 
vertikal tekislikdan tortib olishlari kerak. Kamonni jagʻning oʻng (yoki chap) tomoniga 

---

97 
(burunlarining oʻng yoki chap qanoti) mahkamlashda, kamonning vertikal tekisligi 
ham maqsad chizigʻiga toʻgʻri kelishi kerak. 
Vertikal tekislikda kamon bilan toʻsiq boʻlmasligi kerak. Tortilgan kamon chap 
tomonda va oʻng qoʻlning kaft ustida joylashadi. Vertikal oʻqqa nisbatan moʻljalning 
oʻzgarishi tananing otish tekisligida aylanishi tufayli roʻy beradi. 
Oʻqning yoʻnalishi urishning toʻgʻriligini boshqarish vazifasini bajarishi mumkin 
(agar oʻqning oʻqi kamonning vertikal tekisligiga toʻgʻri kelsa: kamon oʻqi va old 
tomoni kamon oʻqi boʻylab proyeksiyalanadi). Koʻzni nishon balandligi bilan 
birlashtirishga tananing ozgina egilishi orqali erishiladi. 
Nishonga olganda, otuvchi oʻz harakatlarini oqilona bajarishi kerak (kamonni 
choʻzish, choʻtkalash), bu zarbani qayta ishlashga ketadigan vaqtni kamaytiradi va shu 
sababli uni bajarishda otishining energiya sarfini kamaytiradi. Oʻq otishda boʻlgani 
kabi, kamondan oʻq otishda ham ikkinchi koʻzni pirpiratish tavsiya etiladi. Shu bilan 
birga, koʻrishning charchoq darajasi kamroq, oldingi koʻrishni farqlashda ravshanlik 
darajasi ortadi. Odamning qarashlarining oʻziga xos xususiyatlari shundan iboratki, u 
bir vaqtning oʻzida uzoq va yaqin narsalarni bir-biridan ajrata olmaydi. Shu sababli, 
bir vaqtning oʻzida old va nishonni aniq ajratib boʻlmaydi. Shuning uchun tasavvurni 
aniqlikka qaratish va aniq chiziqlarni nishonga belgilash maʼqul.
Kamondan oʻqni chiqishi oxirgi bosqichidir, nishon va erishish, bu oʻq bilan 
tugaydi. Oʻq uzgan holda uning toʻgʻriligini (nishonga boʻlgan munosabat, oyoqlarni, 
boshni oʻrnatish va boshqalar) baholab, yaqinlashib kelayotgan zarbaning obyektiv 
shart-sharoitlari bilan tanishib chiqqach, kamonni koʻtaradi va qoʻlida ushlab (nishon 
tomon qarab choʻziladi) ) ishlab chiqarishni qabul qiladi, kamonni tortadi, kamonni old 
tomoni bilan nishonning oʻrtasiga yoʻnaltiradi va shu yoʻnalishni ushlab, choʻzishni 
davom ettiradi, lekin juda sekin, barcha "kamon va nayza" tizimining harakatsizligiga 
xalaqit bermasdan. Ushbu fonda, strelka ostidan oʻq chiqqan paytda (kamon 
nishonning oʻrtasida pashsha bilan oʻz yoʻnalishini oʻzgartirmasa), kamon ipi 
ajratiladi. Harakat oʻqni bosuvchi ostidan siljitish bilan boshlanadi va chertish bilan 
tugaydi.

---

98 
Kamonni boʻshatish boʻyicha harakatlari oʻqning tekisligi yoʻnalishi boʻyicha 
bajarilishi kerak va kamon faqat iyagidan chiqishi kerak. Bunda Ikkala qoʻl ham 
ishtirok etadi. Oʻng qoʻl orqaga qarab harakat qiladi. 
Dastlabki usulni qabul qilishdan oldin, siz xotirjam nafas olib, biroz chuqurroq 
nafas oling, soʻngra boshga yaqinroq boʻlib, kamonni choʻzasiz. Otish nafasni 
tashqariga chiqarganda amalga oshirilishi kerak. Nafas olish siklik nafas olish, 
ekshalatsiya va pauzadan iborat. Bir daqiqada tinch holatda boʻlgan odam oʻrtacha 12-
15 siklni ishlab chiqaradi, yaʼni bitta nafas olish sikli 4-5 soniya davom etadi. 
Ekshalatsiyadan keyin — 2-3 soniya pauza. Ushbu tabiiy pauza odatda otishni 
oʻrganish uchun zarbani boshqarish uchun ishlatiladi. Ammo butun zarba yetarli 
boʻlishi uchun nafas olish tabiiy pauza boshlanishidan oldin amalga oshiriladi va 
kamon boʻshagunga qadar uni choʻzing. Shunday qilib, u zarbani qayta ishlash uchun 
zarur boʻlgan 10-12 sekundgacha koʻtariladi. Otishni oʻrganish ritmiga mos keladigan 
toʻgʻri nafas olish tanani normal dam olish bilan taʼminlaydi, uni erta charchashdan 
himoya qiladi.