Q. Yu. Nazirov kamondan oʻq otish

Boshning holati 
Oʻqning nishoni chap tomonga (orqa tomonga) ozgina egilib, nishon tomon 
yoʻnaltirilishi kerak. Iyagini biroz koʻtarish kerak, bu esa tortuvchi qoʻlning qoʻlini 
joylashtirishni qulaylashtiradi. 
Boshning toʻgʻri hojatini oʻrganayotganda, merganning oldida turgan va oʻng qoʻl 
bilan kamonni ushlab turgan murabbiy chap qoʻli bilan boshning holatini toʻgʻrilaydi. 
Kamonni ogʻirlik bilan ushlab turgan qoʻl kamonni boʻshatish va yelkalarni 
choʻzish paytida egiluvchanlikni sezadi. Statik ishlarni bajarib, u nafaqat kamonni 
choʻzishda, balki kamonni nishonga yoʻnaltirishda va ushlashda ham qatnashadi. Chap 
qoʻlning zarbalar tekisligiga nisbatan individual joylashuvining holati quyidagi 
talablarga javob berishi kerak:
Qoʻlning boʻgʻinlari oʻq kamonni butunlay tark etgunga qadar oʻq otish paytida 
kamonning erkin oʻtishiga toʻsqinlik qilmasligi kerak. 
Chap qoʻlning holati sportchining kamonni maksimal darajada choʻzishini 
taʼminlaydi, otish paytida kamonning oʻtishiga yordam beradi. 
Chap qoʻlning holati va uning ulanish tekisligiga nisbatan aloqasi yelka kamari 
mushaklarining kuchlanish darajasiga taʼsir qiladi. Boʻyin oʻqi qancha uzoqroq boʻlsa, 
tortishish tekisligidan uzoqroq joylashadi, choʻzilgan kamonni ushlab turishda 
mushaklarga koʻp yukka tushadi. Shu nuqtai nazardan, agar iloji boʻlsa, qoʻlingizni oʻq 
yoʻnalishiga yaqinlashtirish tavsiya etiladi. 
 Gripp — bu qoʻlda kamonni ushlab turish usuli. Tutqichni ushlashda koʻplab 
usullari mavjud. Turli usullarni bunday bahosi shunchaki notoʻgʻri yoki haddan 

---

104 
tashqari oshirib yuborilgan baholar tufayli emas, balki otishni oʻrganuvchilarning 
individual xususiyatlariga bogʻliq. 
Quyida oʻqni tayyorlash usullarini batafsil tahlil qilish va tasniflash boʻyicha 
talablarni quyida koʻrib chiqamiz:
kamonning qoʻl kuchiga yoʻnaltirilishi, kamonni tortganda bilak boʻgʻimidan 
(iloji boricha markazga yaqinroq) oʻtishi kerak. 
Barmoq mushaklari imkon qadar boʻshashishi kerak. Agar ular kamonni ushlab 
turishda qatnashsalar, ular har safar teng kuch bilan tutqichni ushlaydilar, qoʻlning 
teginish kuchini qoʻllash markazi har doim dastagida bir joyda boʻlishi kerak. 
Amaliyotda uchraydigan moʻljalni saqlash usullari uchta mezonga koʻra 
tasniflanadi: 
1. Kaft yoki bosh barmoq va barmoqlari orasidagi tutqich ushlanishiga qarab, 
tutqich past va balandga boʻlinadi. Past tutish — nishon tutqichi qoʻlning kaftiga 
suyanadi, nishonning bosim kuchi bilak boʻgʻimiga tushadi. Moʻljalni shu tarzda 
ushlab turish oson boʻladi. Qoʻl va bilak qoʻshma mushaklarining kuchlanishi 
minimaldir, shuning uchun kamonni "zarba urilishi" xavfi kamroq boʻladi.
Ushbu tutilishning muhim kamchiliklari shundaki, qoʻlning kamon dastasi bilan 
tegib turish maydoni juda katta — yangi boshlanuvchilar uchun aloqa kuchini 
tutqichning xuddi shu nuqtasiga yoʻnaltirish juda qiyin.
Uzatilgan kamon yuqori qoʻl bilan bosh barmogʻingiz va barmogʻingiz orasidagi 
chuqurchaga tutqichning boʻynini bosib ushlab turiladi. 
2. Bilak boʻgʻimiga va kamon harakatining tekisligiga nisbatan tutqich sayoz va 
chuqurga boʻlinadi. 
Kichkina — kamon dastasi oʻng tomonga (chap qoʻl ishlab chiqarish uchun) 
bilakning boʻylama oʻqidan ajratilgan. Bosh barmoq butun yukni oʻz zimmasiga oladi. 
Ushbu tutqich bilan « zarba urilishi » xavfi kuchayganligi sababli, uni tirsak 
qoʻshilishini boshqa yoʻl bilan (masalan, haddan tashqari egilishda) tortib 
ololmaganlarga tavsiya etish mumkin.

---

105 
Chuqur — chap qoʻlning bilagi oldingi qismi bilan kamon tekisligiga chuqur 
kiradi. Bu bilak qoʻshilishini mahkamlaydigan mushaklar uchun yukni taʼminlaydi, 
ammo bilakning zarbasi bilan almashtiriladi. Tirsak qoʻshilishining tizma harakat 
tekisligiga haddan tashqari yaqinlashishi uning qoʻliga sezilarli zarbalarni keltirib 
chiqaradi.
3. Kamon tutqichi barmoqlar bilan Kamon tutqichi atrofida yoki aylanmasdan 
bajarilishi mumkin, va tutqichni ushlab turish oʻz navbatida qattiq (qattiq siqish) va 
erkin (barmoqlar dastagiga erkin kiritilgan) boʻlinadi. Ikkinchisi koʻpincha yuqori 
tutilish bilan uchraydi. 
Tashqi kuchlar taʼsirida (kamonni choʻzish) egiluvchan ipni boʻshatishda dastani 
va yelkaning bir xil boʻlmagan ishlab chiqarilishi natijasida tutqich vertikal oʻq atrofida 
aylanadi. 
Tutish Kamonning salbiy taʼsirini kuchaytirmasligi (koʻpaytirmasligi) uchun 
quyidagilar tavsiya etiladi: 
choʻzish kuchlari taʼsiri ostida kamonni oʻz-oʻzidan oʻrnatilishini taʼminlaydigan 
qulay tutqichni qoʻllang, 
Qoʻlning tutqich bilan tegib turgan joyida ishqalanish vaqtini kamaytirish uchun, 
uni ehtiyotkorlik bilan silliqlash kerak va uning diametri iloji boricha kichkina boʻlishi 
kerak. 
Qattiq ushlanganda qoʻlning holati bilak va bilak ichidagi boʻgʻinlarning shartli 
markazi kuchlanish chizigʻida boʻlishi kerak. Ushbu markazga nisbatan erkin aylanish 
mos keladigan mushaklarning toʻliq boʻshashishi bilan taʼminlanishi kerak. 
Choʻzilgan kamonni ushlab turganda kaft usti boʻgʻim, bilak va yelka bitta tekis 
chiziqda tortishish tekisligida yotishi kerak. Otish natijasida kelib chiqadigan 
Kamonning teskari kuchining taʼsiri ostida qoʻl bu kuchning harakati yoʻnalishi 
boʻyicha harakatlanadi.