Q. Yu. Nazirov kamondan oʻq otish

II.2. Kamondan otish tarixi.
Kamondan otishning paydo boʻlishi va rivojlanishi tarixi bir biridan ajralmas 
insoniyatning yerda paydo boʻlishi va evolyutsiyasi bilan bogʻliq.
Qadimgi kamon va oʻqlarning topilmalari juda kam uchraydi. Bugungi kunda yer 
yuzida birinchi kamonning yaratilishi boʻyicha aniq sana va joy maʼlumotlari 
nomaʼlum.
Koʻplab olimlar hali ham kamonning yoshi 10 ming yildan oshmaganiga 
ishonishadi. Eng qadimiy bu qurol parchalari topilmalari yuqori paleolit davrining 
oxiriga toʻgʻri keladi. Mezolit davrining boshlanishi, yaʼni, miloddan avvalgi kamida 

---

14 
8 ming yil bu turdagi topilmalar Stelmoor (Germaniya) loyihasida olib borilgan 
qazilma ishlarida topilgan. Janubiy Afrikadagi soʻnggi topilmalar shuni koʻrsatadiki, 
birinchi kamon 64000 yil oldin paydo boʻlgan. Oʻshandan beri kamon jangchilar va 
ovchilar uchun ajralmas vositaga aylandi. Kamon Qadimgi Avstraliya va Okeaniya 
aholisini hisobga olmaganda, eng qadimgi xalqlarning asosiy quroli hisoblangan 
boʻlgan. Kamonning ixtiro qilinishi kishilik tarixida ulkan yutuq boʻlgan. U ibtidoiy 
odamlarning parranda va darrandalarni ovlashda juda qoʻl kelgan.
Kamon aslini olganda inson tomonidan ixtiro etilgan birinchi mexanizm edi. 
Kamon yengilligi, qulayligi, moʻljalga bexato urishi hamda tez otishi jihatidan oʻzidan 
oldin ishlatib kelingan uloqtirilgan nayzadan ustun turgan. Kamonning keng tarqalishi 
ibtidoiy ovchilikning yanada taraqqiy etishiga imkon berdi, ovchilarning kundalik 
mehnatini yengillashtirdi, ularga ozmi-koʻpmi oziq-ovqatni gʻamlab olishlariga imkon 
tugʻdirdi. Inson birinchi marta kamonni ixtiro qilganida, u arqonli tayoq edi.
Biroq, tez orada bu oddiy narsa dahshatli qurolga aylandi. Butun dunyoda kamon 
ishlatila boshlandi, turli shakldagi kamon paydo boʻldi, ular turli xil materiallardan 
yasala boshlandi.
Tarixdan bizga maʼlumki Xorazmshohlar davlatining soʻnggi hukmdori
mohir sarkarda
 
Jaloliddin Manguberdining piyoda va otliq askarlari oʻsha davrning 
eng zamonaviy qurollar bilan qurollangan edi. Eng avvalo oʻq-yoy, kamon, qilich, 
nayza, qalqon asosiy qurollar hisoblangan. Qoʻshin tarkibidagi qipchoqlar oʻq-yoy 

---

15 
ishlatishda juda mohir boʻlganlar. Chunki qipchoqlar 2-3 yoshligidan otga mindirilib 
kichik kamonlardan oʻq uzishga oʻrgatila boshlangan. Bundan koʻrinadiki qoʻshindagi 
mohir kamonchilar boʻlinmasini shakllantirishda xorazmshohlar qoʻshinida avvaldan 
xizmat qilgan qipchoqlarning oʻrni allohidadir. Aynan mana shu kamonchilardan 
tashkil topgan piyodalar boʻlinmasi Jaloliddinni moʻgʻullarga qarshi kurashda koʻproq 
naf keltirgan. Kamon 2 qismdan iborat boʻlgan: egma choʻp hamda kamonning ipi. 
Kamonning egma choʻpi sariq tol, sambit, yovvoyi jiyda va jingʻil shoxidan yasalib, 
uning ikki uchiga baʼzan suyak yoki qimmatli metall qoplangan. Kamonning ipi, 
asosan, paydan tayyorlangan boʻlgan.