Q. Yu. Nazirov kamondan oʻq otish

Xatolarni tahlil qilish.
Xatolarni tahlil qilish va ularni bartaraf etishga qaratilgan xatti - harakatlar har 
qanday mashgʻulotda talab qilinadi va oʻq otish mashgʻulotlarida ularsiz qilolmaydi. 
Har bir noaniq otish boʻyicha tahliliy ish katta ahamiyatga ega. Albatta tahlil qilish bu 
xato harakatlarni aniqlash va ularning takrorlanishiga yoʻl qoʻymaslik imkonini beradi.
Otishdagi noaniqlikni tahlil qilishda, uning sababini aniqlash lozim. Buning 
uchun otuvchi otish jarayonlarini bir butunligicha tassavurida tahlil qilishi lozim.
Shu 
bilan birga otish jarayonidan chalgʻimaslik lozim (murabbiyga oʻgirilish, 
tomoshabinlarga yoki boshqa otuvchilarga, joyni tark etish va hokazo). Otish 
texnikaning u yoki bu elementi buzilgan taqdirda moʻljalga olishdagi xatoliklar, 
notoʻgʻri taktik qaror qabul qilishda, qismdagi nosozliklar va yetarli darajada ruhiy 
tayyorgarlik koʻrilmaganligi sabab boʻlishi mumkin. Xato aniqlangan holda, uni 
qanday bartaraf qilish mumkinligini koʻrib chiqish va uni tuzatish toʻgʻrisida qaror 
qabul qilish lozim. Agar xato otishning sababi maʼlum boʻlsa, unda xato otishga olib 
kelishi mumkin boʻlgan barcha sabablarni inobatga olgan holda, keyingi otishni 
amalga oshirish kerak va ikkilamchi tahlildan soʻng xatoning sababini topish hamda 
tegishli qaror qabul qilish lozim. 
Muvaffaqiyatsiz harakatdan soʻng, kamonchi barcha harakatlarni aqliy ravishda 
takrorlashi, sekin va oʻylangan holda, qanday qilib oʻq uzilganini, va oʻq otilgan joyni 
tahlil qilishi kerak. 
Xatolik — bu ishlatilgan texnikadagi turli xatolar, notoʻgʻri qabul qilingan taktik 
qaror, materialdagi nosozliklar, oʻq otuvchining psixo-emotsional holati natijasida 
boʻlishi mumkin. 
Albatta, ularni aniqlashning oʻzi yetarli emas. Buning sabablarini aniqlangandan 
keyin, sababni oʻzi va u tufayli paydo boʻlgan xatoni qanday yoʻq qilish haqida oʻylab 
koʻrish zarur.

---

83 
Bularning hammasini oʻylab, tahlil qilib, xulosani hisobga olgan holda, oʻq 
otishni takrorlash zarur. Ishlayotgan har bir elementga alohida eʼtibor berishni 
unutmaslik lozim. Navbatdagi otilgan oʻqlardan soʻng, sabab toʻgʻri topilgani va 
xatolar, tahlil qilinadi.
Agar musobaqada tashqi omillar tufayli chalgʻish roʻy bersa, salbiy his-
tuygʻularga yoʻl qoʻymasdan, muvaffaqiyatga erishish uchun fikrini bir loyga jamlash 
juda muhim.
Mashgʻulotlarning barcha bosqichlarida maʼlum tipik xatolar boʻladi, ular deyarli 
barcha oʻq otuvchilar tomonidan, ayniqsa mahoratni oʻzlashtirish davrida amalga 
oshiriladi. Bunda dahshatli va tuzatib boʻlmaydigan narsa yoʻq. Va bunday xatolarning 
mavjudligi hech kimning kamondan oʻq otishga yaroqsizligi haqida gapirmaydi. 
Zamonaviy kamondan oʻq otishning eng rivojlangan, mukammal va oʻrganilgan 
turi bu sport otishidir. Shuning uchun, toʻgʻri otish masalasiga kelsak, u yoki bu tarzda 
sport otishmalarining pozitsiyalari koʻrib chiqiladi. 
Kamonchi tilida "xato" soʻzi nimani anglatadi 
Ham yangi oʻq otuvchilarda, ham professional sportchilarda va mohir ovchilarda 
ham xatolar boʻladi, ularning hammasi oʻq otishning har qanday bosqichida qilingan u 
yoki bu xatoning natijasidir. 
Xatolarni bir necha toifalarga ajratish odatiy holdir. Bu toifalardan biri 
kutilmoqda. Bu erda uch xil xato mavjud: 
Odatda, ular deyarli har bir oʻq otuvchiga xosdir va koʻpincha, ayniqsa 
mashgʻulotning dastlabki bosqichlarida roʻy beradi; 
xarakterli, bu xatolar oʻq otuvchining individual xususiyatlaridan kelib chiqadi 
va unga xosdir; 
tasodifiy xatolar, har bir otuvchi, mahorat darajasi, tajribasi, ishlatilgan 
texnikasi va otish xarakteridan qatʼi nazar, qilishi mumkin. 
Xatolar va noaniqliklar har xil sabablarga ega boʻlishi mumkin: notoʻgʻri 
bajarilgan harakatlar natijasida paydo boʻladigan vosita xatolari, apparatdagi 
noaniqliklar tufayli xatolar va qaror qabul qilish bosqichidagi xatolar. 

---

84 
Maxsus otish texnikasida ishlatiladigan oldindan dasturlashtirilgan harakat tizimi 
mavjud. Ularning notoʻgʻri ishlashi motor xatolari deb ataladi. 
Ular har xil mahorat darajasidagi oʻq otuvchilar bilan sodir boʻlishi mumkin. 
Hatto eng taniqli sportchilar ham xatolardan, hech boʻlmaganda "tasodifiy" toifasiga 
mansablardan himoyalanmagan. 
Tayyorgarlik bosqichida, hatto sportchi boʻlishni maqsad qilmagan, ammo 
kamonni hayajonli sevimli mashgʻulot darajasida ishlatishni maqsad qilganlar uchun 
ham murabbiyning yordami zarur. 
Barcha xatolar quyidagicha boʻlishi mumkin, masalan: qoʻpol xatolar, muhim 
xatolar hamda kichik xatolar. 
Qoʻpol — har doim xatoga yoʻl qoʻyadi, chunki ular texnikadan jiddiy ogʻishlarga 
olib keladi, keyinchalik buzilish va salbiy natijaga olib keladi. 
Muhim xatolar keyingi harakatlarning buzilishiga olib kelmaydi, lekin natijani 
kam baholaydi va xato qiladi. Ular tortishish natijasiga taʼsir qiladi, lekin ular birinchi 
ikkita toifadagi kabi past koʻrsatkichlarni keltirmaydi. 
Kichik — bu xatolar ahamiyatli emas, koʻpincha murabbiy va sportchining 
nazoratidan qochadi, hakamlarga koʻrinmaydi va natijaga jiddiy taʼsir qilmaydi. 
Boshidanoq mukammal zarbalarni oʻqqa tutish ortiqcha va hatto qaysidir 
maʼnoda xavfli istak. Kamondan oʻq otish bosqichma -bosqich oʻrganish va mahoratni 
oshirishni oʻz ichiga oladi. Shunga koʻra, xatolar dinamik xarakterga ega. Usta uchun 
kechirilmaydigan xatolar boshlangʻich otish uchun juda maqbuldir va ular qoʻpol yoki 
ahamiyatli hisoblanmaydi, chunki ular tajriba etishmasligidan kelib chiqadi.