Qarag’aysimonlar sinfi. Qarag’aykabilar sinfchasi. Araukariyanomalar qabilasi. Qarag’aynomalar qabilasi. Kiparisnomalar qabilasi. Tissanomalar qabilasi. Podakarpus nomalar qabilasi

Qarag’aysimonlar sinfi. Qarag’aykabilar sinfchasi. Araukariyanomalar qabilasi. Qarag’aynomalar qabilasi. Kiparisnomalar qabilasi. Tissanomalar qabilasi. Podakarpus nomalar qabilasi
Qaraqaysimonlar-Pinopsida sinfiga asosan Shimoliy yarim sharda keng tarqalgan. Ularning yer sharida 8 ta oila, 55 ta turkum va 600 ga yaqin turlari uchraydi. Sinf ikki sinfchaga kordaitkabilar-Cordaitidae va qaraqaykabilar-Pinidaega bo’linadi. Kordaitkabilar sinfchasining vakillari karbon davridan permning oxirigacha o’sib, keyinchalik qirilib ketgan. Ular bitta qabila kordaitnamolar (Cordaitales) dan iborat. Kordaitlar yirik daraxt bo’lib, ularning balandligi 20 metrdan to 30 metrgacha etgan. Barglari bir necha sm dan to 1 m gacha uzunlikda va 1-2 sm kenlikda bo’lib, ular qalami, nashtarsimon, ellipsimon, teskari tuxumsimon shakllarga ega bo’lgan. Evolyutsion nuqtai nazadan qaraganda kordaitlar ochiq urug’larning eng keyingi vakillaridan bo’lib, urug’liqirqquloqlar bilan bir qatorda turgan. Lekin, mustaqil bo’lmay rivojlangan. Barglarining oralig’ida joylashagan qubbalarining uzunligi 30 sm gacha etgan. Kordaitlarga har xil sporali qirqquloqlardan kelib chiqqan deb qaraladi.
Qarag’aykabilar-Pinidae sinfcha (ajdodcha)si
Qarag’aykabilar -Pinidae sinfchasiga 7 ta qabila, 7 ta oila va 55 turkumga mansub, 560 dan ziyod turni birlashtiradi. Ilmiy manbalarda keltirilgan 7 qabiladan 2 tasi bizgacha etib kelmagan, qolgan 5 tasi quyidagilardan iborat.
1. Araukariyanamolar-Araucariales qabilasi 2 ta turkum 35 ta turdan iborat. Ulrga Janubiy yarim shardagi tropik hududlarda tarqalgan daraxtlar kiradi.
2. Qaraqaynamolar-Pinales
3. Sarvnamolar -Cupressales
4. Tissanamolar-Taxales qabilasi doimo yashil daraxt va butalardan tashkil topgan. Qabila 2 ta oilaga mansub, 20 ta turni o’z ichiga oladi. Ular asosan Shimoliy yarim sharda issiq hududlarda tarqalgan.
5. Podakarpnamolar-Podacarpales qabilasi ochiq urug’li o’simliklarning eng takomillashgan urug’ini o’z ichiga oluvchi bitta oila Podakarpdoshlar - Podacarpaceae 9 ta turkum va 140 ta turdan tashkil topgan bo’lib, ular asosan janubiy yarim sharda tarqalgan. Qaraqaykabilarning ko’pchilik turlari baland bo’yli, ayrimlari esa gigant daraxtlardan iborat. Masalan Kaliforniyada o’suvchi doim yashil sekvoyyaning -Sekvoia sempyervirens bu daraxt indeslarning yo’lboshlovchisi sekvoyya sharafiga uning nomi berilgan. Balandligi 110 m gacha, poyasining diametri esa 10 m gacha etgan. Meksika taksodiumi-Taxodium muronatum poyasining diametri 16 m. Parklarda eng manzarali daraxt hisoblanadi. Mamont draxti-Sequoidondron gigantium poyasining yo’g’onligi esa 12 m ga etgan. Mamaont daraxtlaridan ayrim turlarining 3000-5000 dan ziyod yoshda ekanligi aniqlangan. qaraqaykabilar orasida yoshi jihatidan eng kattasi Shimoliy Amerika qarag’ayi (Pinus congaeva) sanaladi. Nevida sharqida topilgan daraxtning yoshi taxminan 4900 yoshga teng deb aniqlangan. Sinfcha vakillarining barglari asosan ignasimon yoki tangachasimon. Eng yirik ignasimon barg Shimoliy Amerikada o’suvchi botqoq qarag’ayi (Pinus palustris) niki bo’lib, uning uzunligi 45 sm ga etadi. Qarag’aykabilar asosan shamol yordamida changlanuvchi o’simliklar bo’lganligi sababli erkaklik (changchi) qubbalarida hosil bo’lgan changlar havo oqimi bilan urg’ochi (urug’chi) urug’ kurtagining chang yo’li orqali chang kamerasiga borib tushadi. Changlanishdan so’ng ma'lum vaqt o’tgandan keyin urug’lanish jarayoni boshlanadi. Urug’lanish jarayonidan so’ng urug’ kurtakdan urug’hosil bo’ladi. Qaraqaykabilarning urug’i 3ta dan to 18 tagacha urug’ pallaga ega.