Qarsffl muhandislik iqtisodiyotinstituti r. X. Ergashev qishloq xo‘ jaligi iqtisodiy oti

1 ga dagi mevali daraxtlardan olinadigan sof foyda mevalarning realizatsiyasidan olingan umumiy daromadning bog‘ maydoniga nisbati sifatida aniqlanadi:
SF= YAD-X
Mevali bog‘ yaratish yoki yosh ko‘chatlami parvarishlashda qo‘yilgan kapitallar quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi, yosh:
s_ok=m>+z
bunda, К — bog‘ va yosh ko‘chatlar mevaga kirguncha garovga qo‘yilgan kapital qo‘yilmalari, so‘m;
T - ko‘chatlami ekilgandan to meva bera boshlagunga qadar o‘tgan
davri.
Asosiy zootexnika tadbirlari - chorva mollarini oziqlantirishni optimallashtirish, ulami saqlash va podani qayta ishlab chiqish.
Ratsionlar va oziqlantirish turlarining iqtisodiy bahosi. Qishloq xo'jaligi hayvonlarining ratsionlari va oziqlantirish turi ulami boqish tizimlari va ishlab chiqarish intensifikatsiyasiga bog‘liq.
Oziqlantirish turlari va ratsionlami iqtisodiy baholashda ozuqa ishlab chiqarishning strukturasini, ozuqalar sifati, ulaming tannarxi va foydali ta’sir koeffitsientini hisobga olish kerak.
Sog‘in sigirlar uchun molxonada va yaylovga boqilish davri bo‘yicha tahlillar qilinib, bunda ikki-uch varianti ko‘rib chiqiladi va eng asoslangani tanlab olinadi. Bu variantlami iqtisodiy baholash quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha bajariladi: 0‘rtacha sutkalik sog‘im, kg; sigirdan o‘rtacha yillik sog‘im, kg; 1 s sutga ozuqa sarfi; ozuqa birligidagi mayjud hazm bo‘luvchi protein, g; 1 s sutga sarflangan konsentratlar, ozuqa birligi; ratsionning ozuqa birligi tannarxi, so‘m; har bir bosh sigir hisobiga ozuqa xarajatlari, so‘m; 1 s mahsulot tannarxi, so‘m.
Ishlar turli darajada mexanizatsiyalanganda sigirlami turlicha usulda boqish samaradoriigi quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha baholanadi: sigirdan yillik sut sog‘ib olish, kg; yiliga bir bosh sigirga qilingan mehnat sarfi va 1 s sut, kishi/soat; 1 s sutga qilingan ozuqa xarajati, ozuqa birligi; 1 chorva moli o‘miga kapital qo‘yilma, so‘m; 1 s sut tannarxi, so‘m; 1 s sut sotishdan sof foyda, so‘m; sut ishlab chiqarish rentabellik darajasi, %.
Hayvonlar zotini iqtisodiy baholashda quyidagi ko‘rsatkichlar qo‘llaniladi: hayvonning mahsuldorligi, kg; bir bosh hayvon va 1 s mahsulotga mehnat sarfi, kishi/soat; 1 s mahsulotga ozuqa sarfi, ozuqa birligi; 1 s mahsulot tannarxi, so‘m; bir bosh hayvondan daromad, so‘m; rentabellik darajasi, %.
Chorvachilikda ko‘p yo‘qotishlar sigirlaming bepushtligi sababli sodir bo‘ladi. Fan va amaliyotning ko‘rsatishicha, o‘rtacha yillik qisir sigir sut mahsuldorligi bo‘yicha bepusht bo‘lmagan sigirga 0,5 ekvivalentda, 100 bosh sigirdan buzoq tug‘ilishining optimal varianti 90-105 bosh. Bosh hisobiga bepushtlik tufayli sut yo‘qotilishi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi, kg: