Qarshi davlat universiteti alimardonova mohichehra bahromovna maktabgacha va boshlang

doir tajriba-sinov ishlari samaradorligi” deb nomlangan uchinchi bobda tahlil 
qilingan. Ya’ni ushbu bobda maktabga tayyorlov mashg‘ulotlarida bolalar kognitiv 
ko‘nikmalarini rivojlantirish jarayoniga pedagoglarni tayyorlash mazmuni, tajriba-
sinov ishlari davomida bolalar kognitiv ko‘nikmalari rivojlanganlik darajalarini 
aniqlash metodikalari hamda olib borilgan tajriba-sinov ishlari natijalari tahlili 
keltirib o‘tilgan. 
Loyihalashtirish metodidan maktabga tayyorlov mashg‘ulotlarida foydalanish 
pedagog va bolalardan ma’lum bir harakatlar algoritmi asosida faoliyat yuritishni 
taqozo etadi:
bolalarning qiziqish va ehtiyojlarini inobatga olgan holda mavzuni tanlash; 
belgilangan mavzu doirasida maqsadni aniqlashtirib olish; 
loyiha muammosini aniqlashtirish; 
bolalar bilan hamkorlikda muammo yechimini izlash;
muammo yechimi va xulosalarni shakllantirishda kreativ yondashuvni amalga 
oshirish. 
Tadqiqot muammosiga doir tajriba-sinov ishlari uch bosqichda amalga 
oshirildi: 
1-bosqich: aniqlovchi bosqich; 

---

18 
2-bosqich: shakllantiruvchi bosqich; 
3-bosqich: ta’kidlovchi bosqich. 
Tajriba-sinov obyekti sifatida Qashqadaryo viloyatidagi 6-, 25-, 48-MTTlar, 
Surxondaryo viloyatidagi 11-, 16-, 20-MTTlar, Navoiy viloyatidagi 1-, 7-, 8-
MTTlar tanlab olindi. Tajriba-sinov ishlarida jami 19 nafar pedagog, 440 nafar 
maktabga tayyorlov yoshidagi bolalar ishtirok etdilar. Shundan tajriba guruhida 218 
nafar, nazorat guruhida 222 nafar bola tanlab olindi. 
Maktabga tayyorlov yoshidagi bolalarning kognitiv ko‘nikmalari 
shakllanganlik darajasini aniqlashda uchta mezon ko‘rsatkichlari bo‘yicha kognitiv 
ko‘rikmalarining shakllanganlik darajasi aniqlandi: 
1-mezon: Perseptiv ko‘rsatkichlar; 
2-mezon: Intellektual ko‘rsatkichlar; 
3-mezon: Mnemonik ko‘rsatkichlar. 
Perseptiv ko‘rsatkichlar shakllanganlik darajasini aniqlashda “Landolt halqasi” 
metodikasidan foydalanildi. 
Maktabga 
tayyorlov 
yoshidagi 
yoshidagi 
bolalarning 
intellektual 
ko‘rsatkichlari, ya’ni tafakkuri, tasavvuri va nutqining shakllanganlik darajalarini 
aniqlash maqsadida V.T.Kudryavsevning “Quyonchani qanday qilib qutqaramiz?” 
deb nomlangan metodikadan foydalandik. 
Mnemonik 
ko‘rsatkichlarni 
aniqlashda 
R.S.Nemovning 
xotiraning 
rivojlanganlik darajasini aniqlashga doir metodikadan foydalandik. 
Tajriba-sinov ishlarinining qayd etuvchi bosqichida maktabga tayyorlov 
yoshidagi bolalarning kognitiv rivojlanish darajasi bo‘yicha tadqiqotlar, umuman 
olganda, o‘rganilayotgan jarayonning rivojlanish darajasi pastligini aniqladi. Ushbu 
hodisa biz uchun maktabgacha yoshdagi bolalarning kognitiv rivojlanishi, shu 
jumladan ularning komponentlari ustida ishlashga qaratilgan metodikasining 
tarkibiy-funksional modeli shakllantiruvchi bosqichni tashkil etish uchun xizmat 
qildi. 
Tajriba-sinov ishlari davomida tarbiyalanuvchilarning tajriba boshi va 
oxiridagi ko‘rsatkichlarini umumlashtirgan holda quyidagi jadvalda keltiramiz.