Qarshi davlat universiteti alimardonova mohichehra bahromovna maktabgacha va boshlang

o‘quvchilarda kognitiv ko‘nikmalarni rivojlantirish jarayonini tashkil etish 
metodikasi” deb nomlangan ikkinchi bobida ta’limiy o‘yin faoliyatida bolalarni 
kognitiv rivojlantirish jarayonining tarkibiy-funksional modeli ishlab chiqilgan, 
bolalarni kognitiv rivojlantirishga doir ta’limiy o‘yinlar tizimlashtirilgan hamda 
ushbu jarayon loyihasi tayyorlangan.  
Tadqiqot 
ishning 
maqsadi 
va 
vazifalarini 
hisobga 
olgan 
holda, 
integratsiyalashgan ta’limiy o‘yin faoliyatida bolalarning kognitiv rivojlanish 
metodologiyasining tarkibiy-funksional modeli ishlab chiqildi (2-rasm).

---

14 
 
 
2-rasm. Maktabgacha va boshlang‘ich ta’lim uzviyligida o‘quvchilar 
kognitiv ko‘nikmalarini shakllantirish modeli 
Ijtimoiy buyurtma 
MTT davlat talablari 
Boshlang’ich ta’lim davlat 
ta’lim standarti 
Maqsad:Maktabgacha va boshlang‘ich ta’lim uzviyligida o‘quvchilar 
kognitiv ko‘nikmalarini shakllantirish
Kognitiv rivojlantirish funksiyasi: faoliyatli, intgerativ 
Kognitiv rivojlantirish xususiyatlari: yaxlitlik, ochiqlik, pragmatiklik 
Kognitiv ko’nikmalarni rivojlantirish jarayoni 
Maktabgacha va boshlang’ich ta’lim integratsiyasi 
Perseptiv ko’nikmalar 
Intelektual 
ko’nikmalar 
Mnemonik 
ko’nikmalar 
Sezgini rivojlantiruvchi o’yinlar 
Diqqatni rivojlantiruvchi o’yinlar 
Idrokni rivojlantiruvchi o’yinlar 
Tafakkurni rivojlantiruvchi o’yinlar 
Tasavvurni rivojlantiruvchi o’yinlar 
Nutqni rivojlantiruvchi o’yinlar 
Xotirani rivojlantiruvchi o’yinlar 
Bolalarda kognitiv ko’nikmalarni rivojlanganlik mezonlari 
Perseptiv 
Intelektual 
Mnemonik 
Natija: kognitiv ko‘nikmalari shakllangan kichik maktab yoshidagi o‘quvchi
Darajalar 
Yuqori 
O’rta 
Past 
M
at
iv
at
si
on m
aqs
adl
i bl
ok
Int
eg
ra
ti
v
-funk
si
ona
l bl
ok
N
a
ti
ja
v
iy
b
a
ho
lo
v
c
hi
b
lok

---

15 
Ta’limiy o‘yin faoliyati maktabga tayyorlov yoshidagi bolalarning kognitiv 
rivojlanishining metodikasi bilimlarni o‘zlashtirish va uni amalda qo‘llash ketma-
ketligini ta’minlaydigan tizimga asoslanadi. Ushbu tizimli bloklarda bolalarning 
kognitiv rivojlanishi model komponentlarida ifodalangan. 
Bolalarning kognitiv rivojlanishi metodikasi kognitiv rivojlantiruvchi 
komponentlari ustida ishlash orqali ta’limiy o‘yin faoliyatiga samarali tatbiq etiladi. 
Bolalarning kognitiv rivojlanish komponentlari mazmunini ishlab chiqishda 
o‘rganilayotgan muammo nuqtai nazaridan jamiyatning sohaga oid talablari
o‘rganildi. 
O‘quv mashg‘ulotlarini o‘tkazayotganda yuzaga keladigan muammolarni hal 
qilish orqali maktabga tayyorlov yoshidagi bolalarning turli xil ta’lim sohalarida 
tadqiqotchilik faoliyatini shakllantirishga, kognitiv qiziqishni rivojlantirishga va 
mustaqil ravishda xulosa chiqarishga imkon beradi. 
Kognitiv ko‘nikmalarni shakllantirish jarayoni tarkibiy qismlarini quyidagi 
chizmada keltirib o‘tamiz.