Qarshi davlat universiteti lingvistika kafedrasi tilshunoslik fanidan
Download 1.86 Mb. Pdf ko'rish
|
Tilshunoslik MAJMUA 2022
Qiyosiy - tarixiy metod.
XVII-XVIIIasrlardanboshlabfransuzgumanistiGvileliPastellus (1510-15M) ―Tillarningqarindoshkigihaqida‖gollandolimiIosifSkaliger (1540-1609) esa ―Yevropaliklarningtillarihaqidamulohazalar‖asari, hamda 1786 yiliingliz sharqshunosiVilyamDjounz (1746-1744) Kalkuttadaqilganilmiydokladidasanekrit (hind) tiliningyirek, lotin, kelt, god, vaqadimgiforstillaribilanqarindoshekanliginiko‘rsatibborgan. Bular tillarni qiyosiy- tarixiy o‘rganish metodini yaratishga ilmiy zamin yaratgan. Qiyosiy-tarixiy metodning shakllanishiga F.Bonn, Ya.Grimm, R.Rask, A.X.Vostokovlar asos soldilar. Frana Bonn (1791-1861) 1816 yilda e‘lon qilgan ―Sanskrit tilining tuslanish sistemasi va uni grek, lotin, fors va german tillaridagi tushlanish sistemasiga qiyoslash‖ asarida bu tillardan tuslanishning o‘xshashligini va bu tillarning bir manbadan kelib chiqqanligini ko‘rsatib bordi. 1833-1852 yilda yozgan uch tomlik ―Sanskrit, zend, arman, grek, lotin, metva, qadimgi slavyan, got va nemis tillarining qiyosiy grammatikasi‖ asarida qiyosiy- tarixiy tilshunoslikning ilmiy prinsiplari, ish metodlarini asoslab berdi. U hind-yevropa tillarida fleksining kelib chiqish tarixini o‘rganib, tilshunoslikda ―agglyutinatsiya‖ nazariyasini yaratdi. (yopishtirmoq). Rasmus Kristian Rask (1787-1832) ―Qadimgi island tili va island tilining paydo bo‘lishi‖ (1814)asarida grammatik formalarning o‘xshashligiga asoslanishi kerakligini qayd etdi. Yakob Grimm(1785-1863) yirik nemis tilshunosi german tillari qiyosiy grammatikasini birinchi bo‘lib yaratdi.U to‘rt tomlik ―Nemis tilli grammatikasi‖ asarida german tillari bilan boshqa hind –yevropa tillarining tovushlar sistemasi o‘rtasida o‘xshashlik borligini iabotlab berdi. Bu fonetik qonun keyinchalik ―Grimm qonuni‖debnom oldi. 62 1820yilda mashhur rus tilshunosi A.X.Bostakov o‘zining ―Slavyan tili haqida mulohazalar‖asarida slavyan tillari o‘rtasida qardoshlik munosabati borligini isbotlab berdi. Qiyosiy-tarixiy metod asosida qiyosiy tarixiy. Tilshunoslik shakllandi.Bu esa tillarning qardoshlik munosabatini o‘rganish asosida tillarning geneologik klassifikatsiyasini yaratdi. Ba‘zi hind-yevropa tillaridagi ―ona‖, ―uch‖, ―suv‖so‘zlarni taqqoslaymiz. Download 1.86 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling