Qarshi davlat universiteti lingvistika kafedrasi tilshunoslik fanidan
Download 1.86 Mb. Pdf ko'rish
|
Tilshunoslik MAJMUA 2022
|
Fonografik yozuv. Yozuvning soddalashtirishning eng unumli va progressiv usuli fonografik yozuvga utish edi. Bu so‘z grekcha bo‘lib, u 1ogos yozaman degan ma‗nolarni anglatadi. Shunday qilib, fonografik yozuv tilni faqat grammatik tuzilishni ifodalamay, balki uning fonetik tuzilishini, ya‗ni suzning tovush tartibini xam aks ettiradi. Fonografik yozuv bir turli bo‘lmay, u ham ko‘p ko‘rinishlarga ega. O‘rta Osiyo xalqlari, jumladan, o‘zbek xalqi qadimdan turli yozuv tizimidan foydalanib kelgan. O‘zbek yozuvlari tarixida amalda ishlanib kelgan asosiy yozuv sistemasini fonografik, ya‗ni tovush yozuvi, xarfiy yozuv yoki alfavit tashkil etilgan. O‘zbek xalqi O‘rta Osiyoning boshqa xalqlari oromiy, yunon, karoshta, sugd, xorazm, kushon, eftalit,suriya, xind, urxun(runiy), paxlaviy, arab, yozuvlari kabi bir qancha yozuvlardan foydalangan. III. Xozirgi o‘zbek adabiy tili (yozuv) quyidagi tamoyillarga suyanadi: Fonetik printsip.So‘z tartibida nutq tovushlarining yozuvda maxsus grafik shakl orqali eshitilishiga qarab, sistemaga solib berilishi fonetik printsipi deb yuritiladi; bog- ga-boqqa, tog-ga-toqqa). Morfologik printsip.So‘z o‘zagiga qo‘shiluvchi morfemalarning yozuvda to‘liq yoki qisman bir sistema asosida aks ettirilishi yoki ularning variantlaridan birini tanlab olib yozilishi asosida bir xilliqqa erishish morfologik printsip deyiladi: keldim, bordim. Tarixiy traditsion printsip.So‘zlarning xozirgi talaffuz normasiga mos kelmaydigan, qadimdan o‘zlashib qolgan formada yozilishi orfo-grafiyaning tarixiy-traditsion printsipini tashkil etadi. Boshqacha aytganda, tarixiy-traditsion printsiga asosan so‘zlar xozirgi xolatiga ko‘ra emas, balki an‗ana to‘siga kirib qolgan qoidaga ko‘ra yoziladi: kabutar, masjit, imoi. IV. Yuqorida keltirgan yozuvlardan tashqari xozirgi vaqtda maxsus yozuvlardan xam keng foydalanishadi. Stenografiya va transkriptsiya-yozuvning ana shunday maxsus turiga kiradi. Stenografiya. Bu so‘z ikkita grek so‘zidan tuzilgan bo‘lib, tor yozaman degan ma‗noni anglatadi. Transkriptsiya. Transkriptsiya so‘zi lotin tilidan kelib chiqib, ko‘chirib yozish degan ma‗noni anglatadi. 59 Savollar 1. Datslabki yozuvlar haqida ma‘lumot bering. 2. Piktografik yozuv nima? 3. Ideogrgafik va ieroglifik yozuvlar qanday farqlanadi? 4. Mazsus yozuvlar haqida ma‘lumot bering. 5. O‘rta Osiyo xalqlari yozuvlari tarixini izohlab bering. Download 1.86 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|