Qarshi davlat universiteti republic of uzbekistan ministry of higher and secondary edication

Manbashunoslik fanini o‘rganishdan maqsad
Manbashunoslik fanini o‘rganishdan maqsad talabalarda ushbu fan sohasi to‘g‘risida umumiy tushuncha hosil qilish va ularda qiziqish uyg‘otish va O‘zbekiston tarixini manbalar asosida mustaqil o‘rganishga harakat qildirishdan iborat.
Tarixiy fakt va voqealar bayoni inson xarakteri, ma’lumot beruvchi shaxs, guruh, firqa, sulola, mazhab va mamlakatlar manfaati yo‘lida turlicha talqin qilinishi mumkin.
Masalan, O‘zbekiston yaqin tarixi mamlakatimizning XIX asr ikkinchi yarmi va XX asr boshlaridagi siyosiy voqealar turli davrlarda, manbalarda va turli mualliflar tomonidan turlicha talqin qilinmoqda. Bular o‘z davrida yaratilgan yozma yodgorliklar, tarixiy hujjatlar va solnomalarda qanday bayon qilingan? SHo‘ro davrida qanday tushuntirildi? Va nihoyati mustaqillik sharoitida tarixiy adolatni tiklash, manbalar asosida xolis va obyektiv bo‘lib o‘tgan voqealarni bilishimiz mumkin va kerak. Bu esa manbashunoslik fanisiz, manbalarga ilmiy yondoshuvsiz mumkin emas. Chunki, o‘sha davrdagi yozma yodgorliklar aksariyati arab alifbosi asosidagi yozuvimizda, bir qismi rus tilida ham bitilgan va o‘sha davrga xos tarixiy xususiyatlarga ega.
Xulosa, manbashunoslik fani yurtimiz tarixi to‘g‘risida xolis va obyektiv bilim olishga, o‘zligimizni anglashga, boy va qadimiy madaniyatimizni bilishga xizmat qiluvchi tarix fanining muhim sohalaridan biridir.
Manbashunoslik fanining predmeti, maqsad va vazifalari
Manbashunoslik fani tarix ilmining asosiy va muhim sohalaridan biri bo‘lib, turli (moddiy, etnografik, yozma va boshqa) manbalarni o‘rganish hamda ulardan ilmiy foydalanishning nazariy va amaliy jihatlarini o‘rganadi.
Tarixiy manba deganda nimani tushunamiz?
Tarixiy manba deganda uzoq o‘tmishdan qolgan, tabiat va jamiyatning ma’lum bosqichdagi kechmishini o‘zida aks ettirgan moddiy va ma’naviy yodgorliklarni tushunamiz.
Moddiy yodgorliklarga - qadimiy obidalar, manzilgohlar va mozarlar, shaharlar, qasrlar va qal’alar xarobalari, uy-ro‘zg‘or buyumlari va boshqalar kiradi.
Ma’naviy yodgorliklar deganda qadimgi yozuvlar, xalq og‘zaki ijodi namunalari, afsonalar, yozma yodgorliklar – bitik, qo‘lyozma kitob, hujjatlar va arxiv materiallari tushuniladi.
Umuman, tarixiy manba inson ijtimoiy faoliyati natijasida paydo bo‘lgan va uning xususiyatlarini o‘zida aks ettirgan moddiy va ma’naviy yodgorliklardan iboratdir. Ularni o‘rganadigan fanni biz manbashunoslik deymiz.
Manbashunoslik fani ijtimoiy fan sohasida asosan ikki xil bo‘lishi mumkin- tarixiy manbashunoslik va adabiy manbashunoslik. Bizning maqsadimiz tarixiy manbashunoslikni o‘rganishdir.
Manbashunoslik fanining vazifalariga kelsak tarixiy manbalarni qidirib topish, ularni ro‘yxatga olish, turkumlash, chuqur va atroflicha tadqiq etish, manbada o‘z aksini topgan yoki bayon etilgan voqealar, keltirilgan faktlarni to‘la va obyektivligini aniqlash, manbaning tarix fani taraqqiyotini o‘rganishdagi ahamiyatiga baho berish, manbashunoslikning asosiy vazifasi hisoblanadi.

53
Manbalar turlari
Tarixiy manbalarni, ularning umumiy xarakteri, o‘tmishni o‘zida aks ettirishga qarab quyidagi olti asosiy guruhga bo‘lish mumkin.