Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti begimov Obidjon Norboboyevich Issiqlik ta’minoti tizimida aktiv va passiv quyosh qurilmalarining samaradorligini asoslash

2.1-jadval 
Maxsulot 
nomi 
Quyosh 
quritgichida quritish 
(kunlar) 
Ochiq 
maydonda 
quritish (kunlar) 
Olma
Uzum 
Olcha 
Shaftoli 
1 
2-3 
3 
1-1,5 
2-3 
8-16 
8-10 
8-10 
2. Quyosh qurilmalarida quritilgan maxsulotlarning sifati ochiq maydonlarda 
quritilgan maxsulotlarning sifatidan yaxshi, ya’ni quritilgan maxsulotlar 
tarkibida vitamin C ko’proq bo’lib, quritilgan maxsulotlar toza bo’ladi. Parnik 
tipidagi quyosh quritgichlari 1936 yildayoq pilla, meva quritish ishlarida sinab 
ko’rilgan. Bu quritgichlar prinsipial jihatdan «issiq yashik» tipidagi qurilmalar 
bo’lib, oynali sirti gorizontga 20º burchak ostida janubga qaratib qo’yiladi va 
quritiladigan maxsulotni quritish oynasi ostida joylashgan idishlarga solinadi. 
Quritish protsessi oyna orqali tushuvchi quyosh energiyasi ta’sirida ho’l meva 
yoki maxsulotning qizishi tufayli bug’lanishdan iborat. Bunda ajralgan bug’ 
quritgichning pastki qismidan kiruvchi havo oqimi bilan birgalikda quritgich 
yuqorisidagi truba orqali chiqib ketadi. Bu tipdagi quritgichlarning 1 m
2
da 4kg 
pilla yoki 10 kg gacha meva quritsa bo’ladi. Ularning qulaysizligi shundan 
iboratki, meva solingan idish og’ma ravishda bo’ladi.
Kamerali quritgichlarda havoni «issiq yashik» tipidagi qurilmada ma’lum 
temperaturagacha isitib, so’ngra quritiladigan meva joylashtirilgan maxsus 
kameradagi idishlarga yuborib turiladi. 
Samarqand shahrida o’rnatilgan oyna yuzi 100 m
2
bo’lgan kamerali 
quritgichda kun bo’yi 100 kg gacha meva quritilgan.

---

53 
Qarshi shahrida qurilgan quyosh issiqxonasidan yozda va kuzda 
mevalarni va sabzavot mexsulotlarini quritishda ham foydalanish mumkin. 
Quyosh issikxonasidan quritgich sifatida foydalanish uchun uning ichiga 
zinapoya shaklida ko’tarilib boradigan, yoyiladigan va yig’iladigan qurilma 
qo’yiladi. 
T. Sodiqov o’tkazgan tajribalar asosida quyosh issiqxonalarining 1m
2
foydali 
yuzada mavsum davomida 120 kg gacha olma quritish mumkinligi aniqlandi. 
Hozirgi vakqda respublikamizda quyosh quritgichlari uncha keng 
yoyilmagan. Chunki quyosh quritgichlarining hozirgi konstruksiyalari, o’lchami 
va unumdorligi jihatidan qishloq xo’jaligi talabiga javob bera olmaydi.