Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz quduqlarini sinash»

12.5. Haydovchi quduqlarni o‘zlashtirish………………………………… 150 
12.6. Ejektorlardan foydalanib ko‘pik yordamida qatlamdan oqimni 
chaqirish texnologiyasi……………………………………………….. 
 
154 
13-ma’ruza. Oraliqlar bo‘yicha quduqdagi suyuqlikning sathini
pasaytirib oqimni chaqirish…………………………... 
 
164 
13.1. Porshenlab quduqdagi suyuqlikni pasaytirib oqimni chaqirish…... 164 
13.2. Anomal past qatlam bosim sharoitida quduqdagi sathni 
pasaytirish orqali oqimni chaqirish…………………………………. 
 
165 
13.3. Ikki fazali ko‘pikni qo‘llab qatlamdan oqimni chaqirish………….. 167 
13.4. Ajratuvchi bufer suyuqliklaridan foydalanish……………………... 169 
14-ma’ruza. Sinash asboblarining jamlanmasi yordamida
qatlamdan oqimni chaqirish………………………….. 
 
172 
14.1. Sinash asboblarining jamlanmasi yordamida qatlamdan oqimni 
chaqirish……………………………………………………………….. 
 
172 
14.2. Quduqlarni o‘zlashtirishda oqimli apparatlarni qo‘llash buyicha 
amaliy tavsiyalar……………………………………………………… 
 
176 
15-ma’ruza. Neft va gaz quduqlarini o’zlashtirishda xayot
faoliyati havfsizligi va atrof-muhit himoyasi………… 
 
187 
15.1. O‘zbekiston Respublikasi asosiy mehnat qonunlari……………….. 187 
15.2. Umumiy tushunchalar………………………………………………... 193 
15.3. Atrof muhit muhofasi………………………………………………… 197 
 
Foydalanilgan adabiyotlar…………………………………………… 206 
 
 

---

7 
Kirish
 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2019 yil 6 fevral 
kuni neft-gaz sanoatidagi ishlar natijadorligi, tabiiy gaz va suyuq uglevodorodlar 
qazib olish hajmini oshirish bo‘yicha joriy yilgi vazifalar muhokamasiga 
bag‘ishlangan yig‘ilishida ta’kidlaganidek, «Neft-gaz sanoati aholi va iqtisodiyot 
tarmoqlari uchun energiya manbai, ko‘plab mahsulotlar uchun xomashyo yetkazib 
beradigan muhim sohadir. Shu bois energetika, neft-gaz, geologiya yo‘nalishlarida 
chuqur tarkibiy islohotlar, raqobatdoshlikni kuchaytirishga qaratilgan dasturlar 
amalga oshirilmoqda. 
Konlarda mahsuldor qatlamga va alohida quduq tubiga ta’sir etish uchun ham 
turli mashina va mexanizmlardan foydalaniladi. “Neft va gaz qudqularini sinash” 
fanidan tayyorlangan ushbu qo’llanma davlat ta’lim standartlariga mos holda, fan 
dasturiga muvofiq bo’lib, talabalarning nazariy bilimlarini mustaqil ravishda 
mustahkamlashda asos bo’ladi.
Mazkur qo’llanma fan dasturiga muvofiq alohida mavzularga bo’lingan. 
Talabalar mavzuning mazmuni bilan tanishib, amaliy mashg’ulotlarini o’rganadilar. 
Ishni bajarishda tavsiya etilgan adabiyotlardan foydalanadilar. Bunda har bir 
mavzuning asosiy qismini ajrata bilishi va har bir jarayonning masalan: neft va gaz 
konlarinida quduq konstruksiyasini loyihalash, qatlamni birlamchi ochish uchun 
yuvuvchi suyuqlikni tarkibini va xossasini tanlash, quduqlarni himoya quvurlari bilan 
mustahkamlash, tamponaj materiallari, birlamchi sementlash usullari, qatlamni 
to‘g‘ridan – to‘g‘ri yoki himoya tizmasi orqali sinab ko`rish, quduq tubining 
konstruksiyasi tanlash, quduqlarni o‘zlashtirishga tayyorlash va mahsuldor qatlamni
ikkilamchi ochish, quduqqa ko‘prik qo‘yish va ajratish – ta’mirlash ishlarini olib 
borish, quduqlarini o‘zlashtirish usullari, quduqlarni perforatsiya qilish texnikasi, 
qatlamdan oqimni chaqirib o‘zlashtirishda burg‘ilash ertimasini o‘zidan engil 
suyuqlik 
bilan 
almashtirish 
texnologiyasi, 
quduqlarni 
kompressor 
usulida 
o‘zlashtirish texnologiyasi, ejektorlardan foydalanib ko‘pik yordamida qatlamdan 
oqimni chaqirish texnologiyasi, oraliqlar bo‘yicha quduqdagi suyuqlikning sathini 
pasaytirib oqimni chaqirish, sinash asboblarining jamlanmasi yordamida qatlamdan 
oqimni chaqirish usularini asosiy mohiyatini mustaqil aniqlashlari kerak bo’ladi. 

---

8