Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti “Texnologik mashinalar va jihozlar” kafedrasi

Amaliy mashg‘ulotni mustahkamlash uchun nazorat savollari.

1. 
   Tutunli gazlarning o ‘rtacha harorati qaysi tenglama orqali aniqlanadi?
   
2. 
   Zmeevikning gidravlik qarshiligini aniqlashda B.D. Baklanovning tenglamasidan qanday foydalaniladi?
   
3. 
   Quvurli pechlarda gaz oqimiga boMgan qarshiliklar nimalardan iborat?
   

6- amaliy mashg‘ulot
Pechning FIK ini oshirishga oid hisoblash
6.1 - masala. Quvurli pechda suyuq suvsiz quyidagi element tarkibli S=89 va H=11% (massa) yoqilg‘i yoqiladi. Suv bug‘ining sarfi bug‘ forsunkalarida Z_f =0,4 kg/1 kg (yoqilg‘iga)
Agar tajribadan, yonish mahsulotlarida CO₂ ni miqdori -V_CO =8,5% (hajmiy) ma’lum bо‘lsa, pechdan chiqishdagi ortiqcha havo koeffitsiyentini hisoblang.
Hisoblarni (6.5-6.6) formulalarga mos ravishda olib boramiz. Yoqilg‘ining elementli tarkibi (1 kg yoqilg‘iga kmol element) quyidagicha:


Kislorodning nazariy sarfi (1 kg yoqilg‘iga):

Avval (1 kg yoqilg‘i hisobiga) yonish mahsulotlar tarkibini, nazariy havo sarfida, ya’ni ortiqcha havo koeffitsiyenti da aniqlaymiz.
Havoning nazariy sarfi:

Yonish mahsulotlari tarkibi:

Yonish mahsulotlarining umumiy miqdori:

Gazsimon aralashma uchun komponentlarning mol va hajmiy ulushlardagi konsentratsiyasining son qiymatlari tengligini hisobga olib, da yonish mahsulotlardagi SO₂ ni hajmiy foizini hisoblab topamiz:

Xuddi shunday havo sarfi, yonish mahsulotlar tarkibi va SO₂ hajmiy foizini -ni bir necha qiymatlarida aniqlaymiz. Xisoblash natijalari 6.q - jadvalda keltirilgan. Kо‘ramizki, havo ortiqligining kо‘payishi hisobiga -ning ortishi bilan yonish mahsulotlarida SO₂ ni foizi kamayadi. Bu jadval ma’lumotlari bо‘yicha va SO₂ ni berilgan yoqilg‘i uchun bog‘liqlik grafigi qurilgan (6.3 - rasm). Grafikdan qiymatiga =1,7 qiymati mos kelishini topamiz. Odatda bug‘li forsunkalardan foydalanilganda yoqilg‘ini mazut tо‘la yoqish maqsadida, pechlarda ortiqcha havo koeffitsiyentini 1,3 - 1,4, deb qabul qilinadi. Pechdan chiqishda nogermetiklik orqali havoni sо‘rish hisobiga -ning qiymati 0,05-0,10 ga yuqori bо‘ladi [1], ya’ni 1,35-1,5 qiymatga yetadi.
qancha yuqori bо‘lsa, shuncha pechning F.I.K. kichik va yoqilg‘i sarfi katta bо‘ladi. Shuning uchun, bu masalada topilgan ni yuqori deb, pech ishi samaradorligini esa yetarli emas, deb hisoblash kerak.
ning qiymatini yuqoriligini forsunkagacha ambrazura orqali havoni kirishi yoki nogermetikliklardan havoni sо‘rilishi hisobiga, deb tushunmoq kerak. Nihoyatda yonish mahsulotlarini pechdan chiqishida SO₂ ni haqiqiy konsentratsiyasini tajriba bо‘yicha aniqlashdagi yо‘l qо‘yilgan xatoliklarning mumkinligi.

6.3 – rasm. Yoqilg‘ining yonish gazlaridagi ortiqcha havo koeffitsiyentini aniqlash grafigi (5.1 masalaga doir).

Masala 6.2. Komponentlari [% (hajmiy)]: CH₄-94,1; C₂H₆-2,75; C₃H₃ va yuqorilari - 1,05; CO₂-2,05; H₂S-0,05 aralashmasidan tashkil topgan gaz yoqilg‘ining elementli tarkibini hisoblang.
Yechish: Hisob komponentlarning molyar konsentratsiyalarini gaz aralashmalar uchun hajmiy konsentratsiyalari bilan uyqashligi asosida olib boriladi.
Undan tashqari uglerod va oltingugurt molekulalari shartli ravishda bir atomdan tashkil topgan, deb qabul qilinadi. Bu о‘z navbatida yonishni stexiometrik tenglamasiga mos ravishda, yoqilg‘i yonishini hisoblashda qulaylik tug‘diradi.
Elementli tarkibni aniqlashga bog‘liq hisoblar (kmol elementlar 100 kmol gazli yoqilg‘iga) 6.1 - jadvalda keltirilgan.
6.1 - jadvaldagi 4 ustun jami 100 kmol yoqilg‘i massasini kо‘rsatadi: Demak, gazli yoqilg‘ining о‘rtacha molekulyar massasi quyidagini tashkil qiladi.
M=1725,6/100=17,26

6.1 - jadval.

1 kg yoqilg‘i uchun yonish mahsulotining tarkibi va havo sarfi

Havoning ortiqchalik koeffitsiyenti 	Havo sarfi lx kmol	Yonish mahsulotlarining miqdori, kmol						VCO2, % aralash masida SO2 konsen tratsiyasi
		NCO2	NN2	N O2	NH2O	Ni
1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 2.0	0.4841 0.5809 0.6777 0.7746 0.8714 0.9682	0.0742 0.0742 0.0742 0.0742 0.0742 0.0742	0.3825 0.4589 0.5354 0.6119 0.6884 0.7648	0 0.0203 0.0407 0.0610 0.0813 0.1017	0.0772 0.0772 0.0772 0.0772 0.0772 0.0772	0.5339 0.6306 0.7275 0.8243 0.9211 1.0179	13.9 11.8 10.2 9.0 8.1 7.3