Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti “Texnologik mashinalar va jihozlar” kafedrasi

Ryegyenyerator issiqlik balansi. Ryegyenyeratorda katalizator yuzasidagi koks byerilayotgan havo oqimida kuydiriladi. Ryegyenyerator issiqlik balansini quyidagi kо‘rinishda yozish mumkin:
Q_i.k + Q_havo + Q_yon = Q_r.k + Q_yon.max + Q_y.
Bu yerda tyenglamani chap qismi ryegyenyeratorga ishlayotgan katalizator bilan kiruvchi Q_i.k, havo bilan Q_h, shuningdyek koks yondirilishi natijasida ajraluvchi Q_yon issiqliklar miqdorini namayon etadi. Tyenglamani о‘ng qismi Q_yon.max – yonish maxsulotlari bilan chiquvchi (tutun gazlar), Q_r.k – ryegyenyeratsiyalangan katalizator va Q_y – yо‘qotilgan issiqliklar miqdoriga javob byeradi.
Ryegyenyerator issiqlik balansini tuzish uchun har bir tyexnologik oqimni muvofiq tyempyeraturadagi entalpiyasini bilish zarur. Ishlatilgan katalizatorning tyempyeraturasi ryeaktor issiqlik balansidan aniklanadi yoki 480 - 520 ⁰S chyegyerasida qabul qilinadi. Ryegyenyeratsiyalangan katalizator tyempyeraturasi ryegyenyerator qaynovchi zonasidagi tyempyeraturasiga (600 – 750 ⁰S) tyeng. Tutun gazlar chiqish tyempyeraturasi qaynovchi qatlam tyempyeraturasidan 15-20⁰S yukori buladi.
1 kg koksni yondirishda ajraladigan issiqlik miqdori (Q_yon, kJ) quyidagi formula orkali aniqlanadi.

bu yerda X_SO2, X_SO – koksdagi uglyerodning SO₂ va SO gacha yonadigandagi massa ulushi; X_n, X_s – koksdagi vodorod va oltingugurt massa ulushlari: - SO₂, SO, SO₂ , N₂O (bug‘)ga qadar muvofiq oksidlanish ryeaksiyasining solishtirma issiqlik effyektlari, J/kg.
Issiqlik effyektlarini quyidagi tyenglikda qabul qilish mumkin:

Koksni yondirishdagi havo sarfi, hosil bо‘ladigan tutun gazlar massasi va ularni entalpiyasi odatda elyemyentar tarkibli koksni yonish jarayonidagidyek hisoblanadi.
Atrof muhitga issiqlik yо‘qotilishni (Q_y, kJ) issiqlik uzatish tyenglamasi asosida aniqlash mumkin.
Q_y = 3,6 kSΔt
Bu yerda k – issiqlik uzatish koeffitsiyenti, 2,3 – 4,6 Vt/(m^{2 .} K) ga tyeng; S – jihozning tashqi sirt yuzasi, m²; Δt – atrof muhit va jihoz ichidagi tyempyeraturalar orasidagi farq.
Ryegyenyeratorning issiqlik balansidan katalizatorni karra sirkulyatsiyasi Ks yoki tyeskarisini bilgan holda sirkulyatsiyalanayotgan katalizator massa sarfini aniqlash mumkin:
Ks =G_k/ G_h.
Bu yerda G_k – sirkulyatsiyalanuvchi katalizator sarfi, kg/s; G_h – toza xom ashyo sarfi, kg/s.
Ryeaktor va ryegyenyeratorni hisoblash.
Ryeaktorni gyeomyetrik о‘lchamlari quyidagi kо‘rinishda aniqlanadi:
1. Ryeaktordagi uyulgan holdagi katalizator hajmi (V_k.r, m³) topiladi:
V_k.r=G_h/ρ_h W.
Bu yerda G_h – xom ashyo sarfi, kg/soat; ρ_h – xom ashyoni suyuq holatdagi zichligi, kg/m³; W – xom ashyoni uzatish hajmiy tyezligi, 0,8 – 3,0 soat^-1 chyegyeralarida о‘zgaradi.
2. Qaynovchi qatlam hajmi (V_q.q, m³) ushbu formula bо‘yicha aniqlanadi:

bu yerda ρ_uyul – uyulgan katalizator zichligi, odatda 610 – 690 kg/m³; ρ_k.k – qaynovchi qatlam zichligi, 400 – 500 kg/m³.
3. Ryeaktor kо‘ndalang kyesim yuzasini (S, m²) ushbu formula buyicha hisoblanadi:
(10.7)
bu yerda - kryeking maxsulotlari bug‘lari va suv bug‘ilari hajmiy sarfi, m³/s; V – katalizator qaynoq qatlami ustidagi bug‘lar harakati chiziqli tyezligi, m/s.
Bug‘larni hajmiy sarfi (5.11) formula bо‘yicha aniqlanadi, bug‘lar harakati chiziqli tyezligi 0,4 – 0,7 m/s tyeng. Kо‘ndalang kyesim yuzasini bilgan holda, uning diamyetri osongina topiladi. Ryeaktor diamyetri byevosita (10.13) formula bо‘yicha aniqlash mumkin.
4. Katalizator qaynovchi qatlam balandligi (h_q.q., m) ushbu formula orkali topiladi.

va ryeaktor umumiy balandligi
H=h_q.q +h_t.z.
Bu yerda h_t.z – tindirish zonasi balandligi, h_t.z =4,5 – 5m.
5. Katalizator zarralarini ryeaktorda bо‘lish vaqti davomiyligi
(τ_k ,s)
τ_k =3600/Ks W formula bо‘yicha aniqlanadi.
Ryeaktor bug‘latuvchi syeksiyasi kо‘ndalang kyesim yuzasi va uning balandligi suv bug‘i hajmidan, uning tyezligidan, shuningdyek buglatuvchi syeksiyadagi katalizator xajmidan kyelib chiqqan holda hisoblanadi.
Ryegyenyerator gyeomyetrik о‘lchamlari ham, xuddi ryeaktordagi kabi aniqlanadi.