Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti “Texnologik mashinalar va jihozlar” kafedrasi

Misol 10.1. Kyeng moy fraksiyasini 500 ⁰S dagi kryeking maxsulotlari chiqishini aniqlang. Xom ashyoni uzgarish darajasi 0,714 ni tashkil etadi.
YEchish. 500 ⁰S dagi makrokinyetik koeffitsiyentlar quyidagiga tyeng: k^’=1,45; k^”=0,65. Byenzin, yengil gazoyl va koks chiqishini (massa ulushlarda) (5.1)–(5.3) formulalarga kо‘ra aniqlanadi:

Farqlarga kо‘ra gaz chiqishini topamiz:
X_G=0,714 – 0,322 – 0,275 – 0,042 = 0,075.
Olingan natijalarni 100 ga kо‘paytircak, mahsulotlar chiqishini foizlardagi mikdorini olamiz.
Ryeaktor issiqlik balansi. Ryeaktor kiruvchi xom ashyo tyempyeraturasi va kryeking maxsulotlari chiqishidagi tyempyeraturalarini aniqlash maqsadida tuziladi. Issiqlik balansi tyenglamada ifodalanadi.
Q_h + Q_k.r + Qs + Q_s.b = Q_max + Q_i.k + Q_r + Q_y (10.4)
(10.4) tenglamani chap qismi xom ashyo bilan ryeaktorga kiruvchi – Q_h, ryegyenyeratsiyalangan katalizator bilan Q_k.r, fraksiyalar ryetsirkulyatsiyasi bilan Qs , suv bug‘i bilan – Q_{s b} issiqliklar miqdorini (kilojoullarda) namayon etadi. Tenglamani о‘ng qismi ryeaksiya maxsulotlari va suv bug‘i bilan chiquvchi issiqliklar miqdori Q_max, ishlatilgan katalizator Q_i.k, yо‘qotilgan issiqlik Q_y, jarayonni issiqlik effyekti bilan birgalikdagi yig‘indisi – Q_j.
Katalizator va koks entalpiyalarini hisoblash uchun katalizatorda yotqizilgan ularning issiqlik sig‘imi – 1,13 kJ/(kg ^. K) va 2,09 kJ/(kg ^. K) qabul qilingan. Issiqlik sig‘imini tyempyeraturaga kо‘paytirib, ularni entalpiyasi hosil qilinadi. Ryeaksiya maxsulotlari entalpiyasi additivlik koidasiga kо‘ra aniqlanadi. Gaz kо‘rinishli maxsulotlar issiqlik sig‘imini 1 ilovadan olib, (10.7) formulaga kо‘ra hisoblash mumkin.
Jarayon solishtirma issiqlik effyekti (q_j, kJ/kg) xom ashyoni о‘zgartirish darajasiga bog‘liq va syeolit tarkibli katalizator uchun ushbu formulaga kо‘ra aniqlash mumkin.
(10.5)
Alyumolisilikatli katalizator uchun solishtirma issiqlik effyekti 85 – 105 kJ/kg dan yuqori bо‘ladi. Agar kryeking kam oltingugurtli yoki gidrotozalangan xom ashyo bо‘lsa, (10.5) formula orqali olingan issiqlik effyektini 65 – 75 kJ/kg ga kamaytirish tavsiya etiladi.
Ryeaktorga suv bug‘i katalizatorda adsorbsiyalangan uglyevodorodlarni bug‘latish uchun (1000 kg sirkulyatsiyalanuvchi katalizatorga 3 – 8 kg), shuningdyek zaruratli hollarda xom ashyoni tо‘zg‘atib yuborish (100 kg xom ashyoga 1 kg) uchun byeriladi. Byerilayotgan suv bug‘i tyempyeraturasi chyegyerasi 300 dan 520 ⁰S gacha, bosimi 0,4 dan 1,0 MPa gacha bо‘ladi.