Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti sanoat texnologiyasi fakulteti «oziq -ovqat mahsulotlari texnologiyasi» kafedrasi

Nazorat savollari
1. Quruq va ho'l donni aralashtirishda namlikning tekislanishini tushuntiring.
2. Nima uchun namligi har xil bo'lgan bir xil silosdagi donni aralashtirib yubormaslik kerak?
Laboratoriya ishi №-3
DON MASSASI HARORATINI O’LCHASH


Ишдан мақсад: Дон уюмидаги хароратни ўлчаш услуби билан танишиш.
Ишни бажариш тартиби. Дон сақлаш даврида унинг ҳолатини аниқлашнинг асосий кўрсатгичларидан бири ҳарорат ҳисобланади. Ноқулай сақлаш шароитида, яъни дон уюмларида физиологик жараёнинг иссиқлик таъсирида ривожланиши фаоллашади.
Дон уюмининг паст иссиқ ўтказувчанлиги сабабли иссиқлик дон уюмларида ушланиб қолади ва ўз-ўзидан ёнишга олиб келади. Донларни омборхонадаги тўпламида ҳарорат мунтазам назорат қилиб турилади. Расмда ҳарорат ўлчагич штангасининг умумий кўриниши келтирилган. Электр ҳарорат ўлчагич расмда кўрсатилган. Агар омборларда дон тўкиб сақланадиган бўлса, электр ҳарорат ўлчагичлар қўлланади.
Донни фаол шамоллатиш. Фаол шамоллатиш деганда дон уюмларига мажбуран совуқ ёки иситилган ҳавони вентилятор ёрдамида йўналтириш тушинилади. Фаол шамоллатиш уюм хароратининг пасайишида, донлар орасидаги ҳавони алмаштиришда донларнинг намлигини пасайтиришда ҳамда уни газация ва дегазация қилишда қўлланилади. Омборхоналар, очиқ майдонлар бостирмаларда сақланаётган донларни фаол шамоллатишда қуйидаги уч қурилмадан иборат: стационар, кўчма ҳамда сатхдан кўчириб турадиган асбоблардан фойдаланилади. Донларни фаол шамоллатиш маъсулиятли ҳисобланиб, уни бажаришда маҳсус қоийдаларга риоя қилиш зарур. Донлар нотўғри шамоллатилганда нам тортилиши, сув буғлари дон уюмларига йўналтирлаётганда иссиқ ҳавонинг ҳарорати ортиб бориши натижасида рўй беради.


LABORATORIYA ISHI №-4
BEGONA O‘SIMLIK URUGLARI VA DONNING
KASALLIGINI O‘RGANISH.
Begona o‘simlik urug’lari. Begona o‘simlik uruglari don sifatini yomonlashtiradi. Ular donning iste'molbop Qiymatini o‘zlarining dagal qobiklari yoki hid va mazasi bilan pasaytiradilar. Ifloslantiruvchi begona aralashmalar orasida inson salomatligi uchun zararli bo‘lganlari ham mavjudki, ular don sifatini buzibgina qolmay, balki uni iste'mol uchun yaroqsiz ham qilib quyadi. Masalan, bangidevona, rang-barang vyazel, achchikmiya va boshqa shunga o‘xshash begona aralashmalarning ko‘proq mikdorda un tarkibida uchrashi mahsulotni zararli xolatga keltiradi va uni iste'mol qilish organizm uchun xavflidir.
Javdar uni tarkibida tatar marjumagi uchrasa, bundan un qoramtir tusgaki-radi. Ko‘pgina begona o‘simlik uruglarining aralashmasi don massasi naml -igini oshirib, uni saqlash paytida qiyinchiliklarni yuzaga keltiradi. Oziq-ovqat va yem-xashakka mo‘ljallangan turli ekin donlariga o‘rnatilgan standartlarda maxsus ko‘rsatilgan begona o‘simlik uruglariga quyidagilar kiradi: randak, sudraluvchi achchikmiya, safara tulkidum, rang-barang vyazel, donnik,tatar marjumagi, ko‘kmaraz, kampirchopon, yovvoyi tarik va bangidevona. Shuvoq urugi, yovvoyi suli, javdar gulxani, pechak marjumagi, dala pechakgul urugi va vika kabilar ajralishi qiyin bo‘lgan ifloslantiruvchi aralashmalar jumlasidandir. Un zavodlarida texnologik jarayonni tashkil kilish va boshqarish qoidalarida ko‘rsatilishicha, yanchish (ezish, parchalash sistemasi)ga yuborilayotgan dondagi zararli aralashmalar miqdori (kukmarazni ko‘shgan holda) 0,05% dan oshmasligi lozim.