Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish va boshqaruv

 

---

73 
NAZORAT SAVOLLARI: 
1. Ikkilamchi asboblar haqida tushuncha bering? 
2. Qayd qiluvchi va raqamli ko‗rsatuvchi ikkilamchi asboblar farqini tushuntirib 
bering 
3. DISK – 250 ikkilamchi asbobning ishlash prinsipini tushuntiring? 
4. RP 160 turidagi qayd qiluvchi ikkilamchi asbobning ishlash prinsipini 
tushuntiring? 
 
ADABIYOTLAR:
1. Yusupbekov N.R., Muxamedov B.I., Gulomov Sh.M. Texnologik jarayonlarni 
nazorat qilish va avtomatlashtirish. –Toshkent: O‗qituvchi, 2011. –576 b. 
2. Vaxidov A.X., Abdullaеv D.A. Avtomatikaning tеxnik vositalari. Toshkent, 
2012. 
3. Шандров Б.В., Чудаков А.Д. Технические средства автоматизации. М.: 
Академия, 2007 
MAVZU: O‗LCHASH VOSITALARINI TANLASH 
REJA: 
1. O‗lchash vositalariga bo‗lgan talablar 
2. O‗lchash vositalarini tanlash bosqichlari 
3. O‗lchash vositalarini tanlash. 
 
Tayanch iboralar: o‗lchash, nazorat qilish, o‗lchash vositasi, o‗lchash 
shartlari, o‗lchash obyekti, bevosita o‗lchash, bilvosita o‗lchash, ikkilamchi asbob, 
unifikatsiyalangan signal, xatolik chegarasi
6.1. O‗lchash vositalariga bo‗lgan talablar 
Har bir ayrim holda texnologik parametrlarni ulchash qayd qilish va nazorat 
qilish vositalarini joriy qilish masalalarini hal qilishda o‗lchash vositalarini (O‗V) 
tanlashni asoslashga to‗g‗ri keladi. 
O‗lchash vositalarini tanlash O‗V ga aniq talablar qo‗yishdan va O‗Vning bu 
talablarga javob beruvchi turlarini tanlashdan, o‗lchash algoritmini ishlab chiqishdan 
(yoki aniqlan-tirishdan) iborat. O‗Vni tanlash va tanlovni asoslash ularning 
umumlashgan metrologik tavsiflarini O‗V ni o‗lchashda hamma ishtirok 
etuvchilarning ta‘sirini, qo‗shimcha qurilmalarni, moddalar va materiallarning, 
o‗lchash usullarining xususiyatlarini va uning natijalariga ishlov berishni hisobga 
olishni hamda aniqlashni talab qiladi. 
O‗Vga bo‗lgan talablar texnologik, konstruktiv, metrologik, iqtisodiy, ekologik 
va ijtimoiy xarakterga ega bo‗lib, unga: yo‗l qo‗yiladigan xatoliklar chegarasi; 
o‗lchash sharoitlari (o‗lchash obyekti va atrof muhitning O‗V ma‘lumotlari bo‗yicha 
o‗lchanmaydigan, ammo o‗lchash natijasiga ta‘sir etuvchi parametrlar); O‗Vning tez 
ta‘sir ko‗rsatishi; o‗lchash axborotining turi (mahalliy ko‗rsatishlar, masofadan turib 
kursatishlar, avtomatik qayd qilish, integrallash, signalizatsiya va hokazo); 

---

74 
mikroprotsessor va EHM asosida avtomatik boshqarish tizimlarida axborotdan 
foydalanish zarurati va imkoniyatlari; O‗V ni o‗rnatish xonalariga va sharoitlariga 
talablar; foydalanish qiymati va iqtisodiy samaradorlik; O‗V va qurilmalarni montaj 
qiluvchi hamda texnik xizmat ko‗rsatuvchi xodimlarga talablar.