Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish va boshqaruv

 
 
 

---

116 
MAVZI: MUTANOSIB VA INTEGRAL ROSTLAGICHLAR 
REJA: 
1. Mutanosib rostlagichlar 
2. Integral (astatik) rostlagichlar 
 
Tayanch iboralar: Mutanosib rostlagichlar, Integral (astatik) rostlagichlar, 
ikkilamchi asbob, pnevmatik signal, taqqoslash elementi, drosselli summator, quvvat 
kuchaytirgichi, qo‗l bilan topshiriq bergich. 
 
17.1 Mutanosib rostlagichlar 
Mutanosib rostlagichlar deganda rostlovchi organning rostlanuvchi parametri 
va topshirilgan qiymat orasidagi farqqa nisbatan mutanosib siljishi tushuniladi. 
Rostlanuvchi parametrning vaqt bo‗yicha o‗zgarishi va rostlovchi organning siljishi 
bir qonun bo‗yicha amalga oshadi. Rostlanuvchi parametrning har bir qiymatiga, 
rostlovchi organnnng ma‘lum bir holati mos keladi.
PR2.5 mutanosib rostlagichi. PR2.5 rostlagichi rostlanuvchi parametrni 
berilgan kattalikda ushlab turish maqsadida chiqishda ijro etuvchi mexanizmga ta‘sir 
etuvchi uzluksiz signal olish uchun mo‗ljallangan. Asbob ikkilamchi asbobning qo‗l 
bilan topshiriq bergichi yoki standart pnevmatik signalli boshqa qurilmadan 
masofadan turib topshiriq oluvchi rostlagichdan iborat (17.1-rasm). 
17.1-rasm PR2.5 mutanosib rostlagichning prinspial sxemasi. 
Rostlagich ikkita taqqoslash elementlari I va III drosselli summator II, quvvat 
kuchaytirgichi IV, o‗chiruvchi rele V, qo‗l bilan topshiriq bergich VI lardan iborat. 
Topshiriq bergich va o‗lchovdan kelgan signallar Р1 va Р2 taqqoslash elementi I ning 

---

117 
membranalariga ta‘sir etadi (manfiy kamera V, musbat kamera B) va teskari aloqa 
membranalarida havo bosimi hosil qilgan kuch (kamera A) bilan muvozanatlashadi. 
Taqqoslash elementi I ning 
1
P
chiqish bosimi o‗tkazuvchanligi 

bo‗lgan droselli 
summator II ning rostlanuvchi drosseli orqali taqqoslash elementi III ning A 
kamerasiga boradi, xuddi shu kameraga o‗tkazuvchanligi 

bo‗lgan drosseli 
summator II ning o‗zgarmas drosseli orqali
IV
чиk
P
P
=
chiqish bosimi ham keladi. 
Taqqoslash elementi III ning chiqish bosimi quvvat kuchaytirgichi yordamida 
kuchaytiriladi hamda ikkinchi taqqoslash elementi bilan manfiy teskari aloqada 
bo‗ladi. Tizimda hosil bo‗ladigan avtotebranishlarni yo‗qotish maqsadida taqqoslash 
elementi III ga ikkita teskari aloqa kiritilgan: V kameraga manfiy va B kameraga 
musbat. Tizim muvozanati buzilgan hollarda ro‗y beradigan avtogebranishlar musbat 
teskari aloqa yo‗liga o‗rnatilgan o‗zgarmas drossel bilan to‗xtatiladi.
Qo‗l bilan boshqarishga o‗tish maqsadida rostlagichni uzish uchun o‗chiruvchi 
rele V dan foydalaniladi. PR2.5 rostlagichi PV10.1E, PV10.1 P, PV10.2E; PV.2P, 
PVZ.Z rusumidagi ikkilamchi asboblar bilan birgalikda ishlaydi.