Qayindoshlar oilasi

Urmon yong‘og‘i (Carylus avellana). Bu buta SSSR YEvropa qismidagi va Kavkazdagi keng bargli daraxt o‘rmonlari tagida usadi (113-rayem). Kavkazning Qora dengiz qirg‘oqlarida, Ozar-bayjonning g‘arbi-shimolida va Qrimda ekiladi. Urug‘larida ovqatga ishlatsa bo‘ladigan ko‘p miqdorda yog‘ bor. Har xil barg­li o‘rmon yong‘og‘i (S. heteraphyl-la), Manchjuriya o‘rmon yong‘og‘ch (S. manshurica), qisqa naychali o‘rmon yong‘og‘i (S. Brevituba) Uzoq Sharqda o‘sadi. Urta Osiyo respub-likalarida, Sibirda o‘rmon yon-g‘oqlarining birorta turi ham yovvoyi holda o‘smaydi.
Qayin avlodi (Betula). Bu'av-lod vakillari daraxt va buta-par bo‘lib, gullari ayrim jins-pi, bir uyli, po‘stlog‘i ko‘pincha oq bo‘ladi. Kuzdan boshlab erkak ku-chalasi 2—4 tadan yoki bittadan bo‘lib taraqqiy eta boshlaydi.
Urg‘ochi kuchalalari bahorda bittadan bo‘lib taraqqiy etadi. Erkak gullari tangachabarg qo‘l-tig‘ida 3 tadan gulli dixaziy ho-sil qiladi. Tugunchasi 2 uyali, bir urug‘kurtakli. Tumshug‘i 2 ta. Mevasi 2 urug‘li qo‘sh qanot meva. Qayinlarning 120 turi, ma’lum. Ular shimoliy yarim sharda tar-qalgandir. SSSRda yovvoyi hol-da 40 turi o‘sadi. Shulardan 20 turi ekilgan holda uchraydi. Uz-bekiston florasida esa 5 turi mavjuddir. Quyidagi turlar mu-him ahamiyatga ega. Oq qayin yoki so‘galli qayin (V. verrucosa). U tanasi silliq, po‘stlog‘i oq, bo‘yi 30 metrga yetadigan daraxtdir; yosh novdalari so‘galchalar bilan qalin qoplangan. SSSR ning YEvropa qismi-dagi o‘rmonlarda, Kavkazda, G‘arbiy Sibirda, Uzbekistonning shimolida o‘sadi (114-rasm). Ko‘pincha qalin qayinzorlar ham hosil qiladi. Momiqli qayin (V. pubescens) bir yillik nov­dalari momiqli, bo‘yi 20 m ga yetadigan o‘simlikdir. Shimolda hamda Kavkaz tog‘larida keng tarqalgan.

Urmon yong‘og‘i (Carylus avellana):
I — bargli shoxi; 2 — erkak (a) va urg‘ochi
(b) to‘pgulli shoxchasi; 3 — qoshgag‘ich tangachasi va otalik guli;