Qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti pulatov jamshid abdumajitovich sportchilarni
Download 1.96 Mb. Pdf ko'rish
|
Jismoniy
|
Trenerning o‘zini tutishi, xatti-harakatlari. Har qanday trening mashg‘ulotida trener ishtirokilar uchun ta’sir ko‘rsatuvchi sportchi shaxsi hisoblanadi, garchi u ular bilan o‘zini teng tutsa ham. Chunki odatda trenerlar psixologik bilimlarga ega bo‘lgan kishilar bo‘lganligi bois, bu taxlit kishilarga nisbatan ishtirokchilarning hurmati baland bo‘ladi. Shuning uchun ko‘pgina treninglarda trenerning xatti-harakatlari va qiliqlarini takrorlash, aynan o‘zlashtirib olish kuzatiladi. Demak, trenerning nafaqat so‘zlari, maslahatlari, balki uning butun harakatlari guruh ishtirokchilariga ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun trener xatti-harakatlarda ham ehtiyotkorroq bo‘lishi kerakki, uning hatto o‘ziga yoqmagan jihatlari ham ishtirokchilar tomonidan o‘zlashtirilmasligi yoki aksincha ishtirokchilarning g‘ashiga tegmaslik uchun. Trenerning kompitentligi. Trener ish jarayonida qanchalik kompetent bo‘lsa, uning ishi shunchalik samarali bo‘ladi. Adabiyotlarda trenerning kompetentligi haqida turli xil fikrlar bildirilgandir, ularni umumlashtirib, trener kompetentligining darajalarini ko‘rsatib o‘tamiz: - trenerning kasbiy kompetentligi – trening o‘tayotgan mavzu bo‘yicha bilim, ko‘nikma, malakalarga egaligi; – trenerning metodik kompetentligi: – treningda qo‘llanilayotgan mashqlarning trening mavzusiga mosligi; – treningda qo‘llanayotgan metod va vositalarni tanlay bilishi; – trenerning ijtimoiy kompetentligi: – trenerning etik va estetik kompetentligi; – shaxsiy tajribasi; – shaxslararo munosabatlarga kirishishi kabilar; L.Krol va Ye.Mixaylovalar trenerning kasbiy kompetentligini quyidagilarga ajratib ko‘rsatishadi: *Shaxslararo kommunikativ kompetentlik: verbal va noverbal kommunikativ malakalarni rivojlantirish,odamlarning faoliyat motivlarini tushunish, shaxsiy ustanovkalarini yuqori darajada anglash. *Texnik kompetentlik: mijoz bilan birgalikda ishlab chiqilgan maqsadni transformatsiya qila olish. *Moslashuvchanlik kompetentligi: o‘zgarishlarni oldindan ko‘ra bilish hamda o‘zgaruvchan sharoitlarga moslashish. 87 *Konseptual kompetentlik: amaliyotga asos bo‘luvchi bilimlarni egallash. *Integrativ kompetentlik: asoslangan qarorlarni qabul qilish, yuzaga kelgan muammolarni еchish hamda mutaxassislik bahosini berish. Trening jarayonida trener har bir ishtirokchining psixologiyasi bilan ishlaydi. Inson psixologiyasining har bir jihati esa juda nozik soha bo‘lib, uning qaysidir joyiga bexosdan tegib ketish katta noxushliklarga, muammolarga, hattoki aziyatlarga olib kelishi mumkin. Shuni hisobga olgan holda trenerning ishini qimmatbaho olmos (javohir) bilan ishlaydigan mohir zargarning ishiga o‘xshatish mumkin. Trening jarayonida trener bir qancha rollarni amalga oshiradi: Metodistlik – (lug‘aviy ma’nosi o‘qitish bo‘yicha mutaxassis) o‘quv materiallarini ishlab chiqish va ularni еtkazib berish; Instruktorlik-(lug‘aviy ma’nosi biriktiruvchi shaxs. Trening davomida yo‘riqnomani tushuntirish,) bu tashkil qilish, ko‘rsatma berish, to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatish, sharhlash , rahbarlik qilish; Demonstratotorlik – (lug‘aviy ma’nosi namoyish etuvchi) trening davomida mashqlarni ko‘rsatib, namoyish etib berish; Trenerga tavsiyalar sifatida quyidagilarni keltirib o‘tishimiz mumkin: – muhokama tashkil qilish, ishchi guruhi uchun qoidalar ishlab chiqish; – navbatdagi mashg‘ulot instruksiyasini berish ; – qatnashuvchilar savollariga javob berish, ular bajarayotgan ishni nazorat qilish; – ssenariy mazmunini trening maqsadi asosida tahlil qilish ; – qatnashuvchilar emotsional holatini nazorat qilish va ularga psixologik yordam berish ; – har bir mashg‘ulotga yakun yasash va uyga vazifa berish ; -mashg‘ulot oxirida siz (trener) haqingizda qatnashuvchilar o‘z fikrini bayon qilishlariga imkon berish; Bundan tashqari ishtirokchilarni qiziqtirish , ularning mustaqil ishlariga imkoniyat yaratish kerak. Biroq bir qatnashuvchini muhokama qilish kerak emas, biror shaxs o‘zini baland tutmasligi, trener ham mutaxassisman deb ro‘kaj qilmasligi kerak . Eng muhimi trenerlik qilayotganda shuni unutmaslik kerakki, trener o‘qituvchi emas. Uning vazifasi — sharoit, vaziyatni yaratish yoki ishtirokchilarga ko‘maklashishdan iborat. Trener mashg‘ulotlarni olib borishda katta trenerlik tajribasi va mahoratini egallashi kerak. |
