Qishloq xo‘jaligi uchun ajratilgan maydonlardan unumli foydalanishda, avvalo

1, 2-sizot suvlarining oldingi va keyingi 
sathi; 3- burg‘u qudug‘i; R- burg‘u 
qudug‘ining ta’sir radiusi 

---

141
qum-shag‘al to‘kmasi), filtrli quvur, suv ko‘taruvchi quvurlar bilan jihozlangan nasos 
qurilmasi va suv sathini ko‘rsatuvchi datchiklardan tashkil topgan.
Quduqning tuzilishi va tarkibiy qismlari. Quduq tik zovurli meliorativ 
tarmoqlarning eng murakkab, asosiy qismi hisoblanadi. 
Quduqlarning konstruksiyasi va ko‘rsatkichlari gidrogeologik sharoitlarga va 
zaxi qochiriladigan tarkibning litologik tuzilishiga, talab qilinadigan quduq debitiga 
va quritish me’yorining qiymatiga, burg‘ulash texnologiyasiga va suv ko‘taruvchi 
nasoslarning ko‘rsatkichlariga qarab aniqlanadi. 
Konstruktiv jihatdan burg‘u quduqlari filtr bilan jihozlangan suv qabul qiluvchi 
qismdan, zax suvlarni so‘rib chiqaruvchi quvurlardan va nasos qurilmasidan tashkil 
topadi (38-rasm). 
Filtrlarning konstruksiyasi suvli qatlam qalinligi va mexanik tarkibi, sizot 
suvining kimyoviy tarkibi, quduq debiti va quduqdan olinadigan suvning hajmiga 
bog‘liq holda qabul qilinadi.
Qum-shag‘alli va yirik toshli suvli qatlamlarda teshik yoki tirqishli, gohida esa, 
simli to‘r bilan o‘ralgan quvurli oddiy filtrlar qo‘llaniladi. 
Suvli qatlam mayda zarrali gruntlardan tashkil topganda teshik yoki tirqishli 
quvur filtrlari oldida qum-shag‘alli sun’iy filtrlar hosil qilinadi.
38-rasm. Tik zovur burg‘u 
qudug‘ining konstruktiv sxemasi: 
1-elektronasos agregati; 2- suv ko‘taruvchi 
quvur; 3-burg‘u qudug‘ining og‘zi; 4-tok 
kabeli; 5-tashlama quvur; 6-elektrodvigatelni 
avtomatik boshqaruv pulti; 7-nasos stansiyasi 
binosi; 8-tayanch qurilma; 9-foydalanish 
kolonnasi; 10-qum-shag‘al to‘kmasi; 11-filtr; 
12-tindirgich

---

142
Quduqning diametri filtrli karkas (sinch) va qum-shag‘alli filtr to‘kmasining 
qalinlik o‘lchamlariga (
fil
fk
r
m
2
D
D
⋅
+
=
) qarab qabul qilinadi va 50 mm dan 
kichik bo‘lmasligi kerak. 
Ekspluatatsion kolonnalarning uzunligi va ko‘ndalang kesim o‘lchami suv 
ko‘tarish balandligi, suv ko‘taruvchi qurilmaning xili va uning dinamik sathdan 
pastga cho‘kish chuqurligi qiymatlariga bog‘liq. 
Ekspluatatsion kolonnalarning uzunligi quyidagicha aniqlanadi: 
,
l
l
h
h
h
L
res
pum
H
top
exp
+
+
+
+
=
m, 
bu yerda 
≥
top
h
0,5 m-kolonnaning yer usti qismi uzunligi, m; 
H
h
-suv ko‘tarish balandligi, m; 
pum
l
,
h
-nasos ustidagi suv qatlami va elektronasosning uzunligi (pasport bo‘yicha qabul qilinadi); 
≥
res
l
2,0 m - zaxira qiymati. 
Quvurning ishchi (teshikli) qismi (filtr) ning uzunligi suvli qatlam qalinligiga, 
filtrli karkas (sinch) o‘lchamiga va suv tezligiga bog‘liq. 
Mukammal zovur uchun filtr uzunligi
agar 
≤
w
m
10 m bo‘lsa,
−
=
w
fil
m
l
(1-2)m; 
10 
≤
≤
w
m
20 m bo‘lsa, 
−
=
w
fil
m
l
(2-3)m; 
>
w
m
20 m bo‘lsa,
−
=
w
fil
m
l
(4-5)m qilib qabul qilinadi. Lekin 
≤
fil
l
(25-30)m bo‘lishi kerak, chunki 
fil
l
ning oshishi bilan quduqning debiti ham 
shunchalik oshmaydi.