Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika universiteti

Zararkunandalari: sabzi pashshasi, kuyalar, oʻtloq parvonasi.
Kasalliklari: fomoz, alternarioz, sklerotinioz va boshqa.


3.3 Pomidor o’simligi sistematik birligi
Pomidor (lotincha: Solanum lycopersicum) bir yillik, tropik iqlimlarda koʻp yillik oʻt oʻsimlikdir. Sabzavot ekini sifatida keng ekiladi. Ilmiy terminologiyada tomat nomi ishlatilsa-da, Oʻzbekistonda oʻsimligi ham, mevasi ham pomidor yoki “pamildori” (xalq orasida) deb yuritiladi. Pomidor italyancha pomo d’oro soʻzidan olingan boʻlib, „oltin olma“ degan maʼnoni anglatadi. Ingliz, yapon, koreys tillarida tomato, xitoy tilida shu fan qie, fransuz tilida arbe a tomates, tomate arbustive, nemis tilida tomatobaum, zbaumtomate, baumtomatenstrauch, ispan tilida esa tomate deb nomlanadi.
Pomidor mevasi kesimi va butun koʻrinishi.




Biologik klassifikatsiya
Olam: Oʻsimliklar
Boʻlim: Yopiq urugʻlilar
Sinf: Ikki pallalilar
Turkum: Ituzumgullilar
Oila: Ituzumdoshlar
Urugʻ: Tomat
Tur: Pomidor (oddiy)

Pomidor ilk bor Amerika materigida kelib chiqqan. Keyinchalik ispanlar Amerikada mustamlakalar oʻrnata boshlaganidan soʻng butun dunyoga tarqalgan. Hozirgi kunda pomidorning juda koʻp navi dunyoning turli mamlakatlarida yetishtiriladi.

Pomidor ham pishirilmasdan, ham turli taomlar va qaylalar yoki ichimliklar ingrediyenti sifatida isteʼmol qilinadi. Pomidor oʻsimligi odatda 1-3 metr balandlikkacha oʻsa oladi. Poyasi boʻsh boʻlib, koʻpincha yerda tarqalib va boshqa oʻsimliklarga chirmashib oʻsadi.

Xulosa
Xulosa qilib aytganda, O’zbekistondagi foydali o’simliklarning juda ko’pchilik turlari xom-ashyo sifatida ishlatiladi. Yer yuzida tarqalgan, xususan mintaqamizda tarqalgan xom ashyo o`simliklar haqida adabiyotlardan foydalangan holda va kuzatish ishlari olib borib atroflicha malumot berildi. O’zbekiston sharoitida o’stirilayotgan xom ashyo o’simliklar ustida amalga oshirilayotgan ishlar haqida malumot berish va ulardan oqilona foydalanish haqida qisqacha yoritildi. O’zbekiston foydali o’simliklari fani — foydali o’simlik turlari, foydali
o’simliklarning foydali xususiyatlariga ko’ra guruhlarini o’rganadi, tahlil qiladi.
O’zbekiston foydali o’simliklari fanining vazifasi foydali o’simliklarning
botanik tavsifi va sistematikasi, tabiiy tarqalishi va ekologiyasi, foydali xususiyatlari
va xalq xo’jaligida qo’llanilishi, inson hayotidagi roli va ahamiyati masalalarini
o’rganishdan iborat.
O’simliklar o’z tarkibida kishi organizmiga qandaydir ta’sir ko’rsata oladigan
biologik faol moddalar saqlaydi. Biologik faol moddalar o’simliklarning hamma
organlarida bir xil miqdorda to’planmaydi. Ba’zi o’simliklarda yer ostki organlarida,
ba’zilarida yer ustki qismida to’planadi. Demak sabzavot, mevalar va ziravorlar juda foydali ekan. Lekin doimo
shunday emas. Ular mehda shirasini ajralishini ko’paytiradi. SHuning uchun
pishirilmagan sabzavotlarni, ko’pchilik meva va ziravor o’simliklarni, ayniqsa
nordon va achchiq meva va o’simliklarni mehda-o’n ikki barmoq ichak yara hamda
mehda shirasida kislotalikni ko’payishi bilan o’tadigan gastrit kasalliklarini
kuchaygan vaqtida iste’mol qilish to’g’ri kelmaydi. Nordon mevalar, achchiq
ziravorlarni yana jigar, o’t qo’i va buyrak kasalliklarida ham iste’mol qilib
bo’lmaydi. Aks holda kasallik kuchayadi, og’riq zo’rayadi va bemorni ahvoli
og’irlashadi. Bunday misollarni ko’p keltirish mumkin.
O’zbekiston foydali o’simliklari fanining o’z oldiga qo’ygan asosiy maqsadi
quyidagilardan iborat:

• 
  Xalq xo’jaligining turli sohalarida qo’llaniladigan foydali o’simliklar
  

turlarini o’rganish.

• 
  Tabiiy sharoitda yo’qolib ketish xavfi bo’lgan va kamayib ketayotgan
  

noyob o’simliklarni muhofaza qilish.

• 
  Respublikamizda yovvoyi holda o’sadigan o’simliklardan oqilona
  

foydalanish.

• 
  Foydali o’simliklar xazinasini boyitish maqsadida yangi o’simlik
  

turlarini izlab topish va ulardan samarali foydalanish.
O’zbekiston foydali o’simliklari fani o’z oldiga qo’ygan maqsadni amalga
oshirish uchun quyidagi vazifalarni belgilab oladi:
1. Xalq xo’jaligining turli sohalarida qo’llaniladigan foydali o’simliklar
turlari o’rganiladi.
2. Foydali o’simliklar turlarini asrab qolish va sug’oriladigan yerlarda
o’stirish tadbirlari ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi.
3. Foydali o’simliklarning tabiiy maydonlarini izlab topish, zahirasini
aniqlash, ularni yig’ish, quritish, saqlash va transportda jo’natish tadbirlari ishlab
chiqiladi.
4. O’simliklarni madaniylashtirish va iqlimlashtirish ishlari tashkil
qilinadi va amalga oshiriladi.