Qo‘qon universiteti Maktabgacha ta’lim yo‘nalishi 3-kurs talabasi

Stol o‘yinlari bolalar uchun qiziqarli mashg'ulotdir. Ular turlari bo‘yicha xilma-xildir: juft rasmlar, lotto, domino. Ulardan foydalanishda hal qilinadigan rivojlanish vazifalari ham har xil bo‘ladi. Bunday o‘yindagi eng oddiy vazifa turli xil rasmlar orasida ikkita butunlay bir xil narsalarni topishdir: rangi va uslubi bir xil bo‘lgan ikkita shlyapa yoki tashqi ko‘rinishida farq qilmaydigan ikkita qo‘g'irchoq. Rasmlar bo‘yicha tanlash umumiy asos (tasniflash). Bu yerda ba'zi bir umumlashtirish, ob'yektlar orasida aloqani o‘rnatish talab qilinadi. Masalan, o‘yinda "Bog'da (o‘rmonda, bog'da) nima o‘sadi?", rasmlarning tarkibi, soni va joylashuvini yodlash. O‘yinlar ob'yektlar bilan bir xil tarzda o‘ynaladi. Masalan, "Qaysi rasmni yashirganini toping" o‘yinida bolalar rasmlarning mazmunini eslab qolishlari, so‘ngra qaysi rasm teskari burilganligini aniqlashlari kerak. Ushbu o‘yin xotira, yodlash va esda saqlashni rivojlantirishga qaratilgan. Ushbu turdagi o‘yinlarning didaktik vazifalari, shuningdek, bolalarning miqdoriy va tartibli hisoblash haqidagi bilimlarini mustahkamlashdan iborat. 
So‘z o‘yinlari: so‘z o‘yinlari o‘yinchilarning so‘zlari va harakatlariga asoslanadi. Bunday o‘yinlarda bolalar ob'yektlar haqidagi mavjud g'oyalariga asoslanib, ular haqidagi bilimlarini chuqurlashtirishni o‘rganadilar, chunki bu o‘yinlarda ilgari olingan bilimlarni yangi aloqalarda, yangi sharoitlarda qo‘llash talab etiladi. Bolalar turli xil aqliy vazifalarni mustaqil ravishda hal qiladilar; ob'yektlarni tavsiflash, ularning xarakterli xususiyatlarini ta'kidlash; tavsif bo‘yicha taxmin qilish; o‘xshashlik va farq belgilarini topish; ob'yektlarning turli hossalari, belgilariga ko‘ra guruhlash va hokazo. So‘z o‘yinlari bolalarni intellektual mehnatga jalb qilishi tavsiya etiladi. O‘yinda fikrlash jarayonining o‘zida faolroq davom etadi, bola aqliy mehnat qiyinchiliklarini osonlikcha yengib o‘ta olmaydi.
O‘yin o‘qitish usuliga aylanadi va didaktik shaklni oladi, agar unda didaktik vazifa aniq belgilangan bo‘lsa, o‘yin qoidalari va harakatlar. Bunday o‘yinda tarbiyachi bolalarni qoidalar, o‘yin harakatlari bilan tanishtiradi, ularni qanday bajarishni o‘rgatadi.¹⁰³
Didaktik o‘yin yordamida bola yangi bilimlarga ham ega bo‘lishi mumkin: tarbiyachi, tengdoshlari bilan muloqot qilish, o‘yinchilarni, ularning bayonotlarini, harakatlarini kuzatish, muxlislik qilish jarayonida bola juda ko‘p yangi bilimlarni oladi, o‘zi uchun ma'lumot yig’adi. Bu uning rivojlanishida juda muhimdir. O‘yinni boshlashdan oldin bolalarda unga qiziqish, o‘ynash istagini uyg'otish kerak. Bunga turli usullar bilan erishiladi: topishmoqlardan foydalanish, qofiyalarni sanash, kutilmagan hodisalar, qiziqarli savol, o‘ynash uchun g’oya, bolalar oldindan o‘ynagan o‘yinni eslatish.
Pedagog o‘yinni shunday yo‘naltirishi kerakki, u o‘zi uchun sezilmas tarzda ta'limning boshqa shakliga – mashg’ulotlarga adashib qolmasligi kerak.
O‘yinni muvaffaqiyatli tashkil etishning siri shundaki, tarbiyachi bolalarga o‘rgatish bilan birga, o‘yinni ularni xursand qiladigan, yaqinlashtiradigan, do‘stligini mustahkamlaydigan faoliyat sifatida saqlab qoladi. Bolalar asta-sekin o‘yindagi xatti-harakatlari guruhdagidan farqli bo‘lishi mumkinligini tushuna boshlaydi.
Maktabgacha yoshda o‘yin yetakchi faoliyatga aylanadi, ammo zamonaviy bola, qoida tariqasida, ko‘p vaqtini ko‘ngilochar o‘yinlar bilan o‘tkazganligi uchun emas o‘yin bolaning ruhiyatida sifat o‘zgarishlarini keltirib chiqaradi.
Haqiqiy o‘yin harakati faqat bitta harakat ostida bola boshqasini, bitta ob'yekt ostida boshqasini anglatgandagina sodir bo‘ladi. O‘yin harakati belgi (ramziy) xususiyatga ega. Aynan o‘yinda bola ongining shakllangan belgi funksiyasi eng aniq namoyon bo‘ladi. O‘yinda uning namoyon bo‘lishi o‘ziga xos xususiyatlarga ega. O‘yin o‘rnini bosuvchilar ular bilan almashtirilgan narsa kabi harakat qilishlari kerak. Shuning uchun, tanlangan o‘rinbosar ob'yektga o‘z nomini berish va unga ma'lum xususiyatlarni berishda bola o‘rinbosar ob'yektning o‘ziga xos xususiyatlarini ham hisobga oladi.
Didaktik o‘yinlar - bu bolalarni o‘qitish va tarbiyalash uchun pedagogika tomonidan maxsus yaratilgan qoidalarga ega o‘yinlar turi. Ular bolalarni o‘qitishning o‘ziga xos muammolarini hal qilishga qaratilgan, lekin ayni paytda o‘yin faoliyati ta'lim va rivojlanishga ta'sirini ko‘rsatadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning yetakchi faoliyati sifatida o‘yin faoliyati hali ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan (ko‘pgina bolalar maktabga o‘yinchoqlar olib kelishlari tasodif emas). L.S. Vygotskiyning fikriga ko‘ra "maktabgacha yoshidagi o‘yin bola bilan doimo hamroh bo‘lib maktabda ham davom etadi”. Bundan kelib chiqadiki, o‘yin faoliyati, o‘yin shakllari va usullariga tayanish bolalarni ta'lim ishlariga jalb qilishning muhim va eng munosib usuli hisoblanadi.
V. Zaporojets didaktik o‘yinning rolini baholab, shunday deb ta'kidladi: "Biz didaktik o‘yin nafaqat individual bilim va ko‘nikmalarni o‘zlashtirish shakli, balki bolaning har tomonlama rivojlanishiga ham hissa qo‘shishini ta'minlashimiz kerak". Boshqa tomondan, ba'zi tarbiyachilar, aksincha, asossiz ravishda didaktik o‘yinlarni faqat intellektual, kognitiv aqliy jarayonlarni rivojlantirish vositasi sifatida ko‘rib chiqishga moyildirlar. Biroq, didaktik o‘yinlar, shuningdek, ta'limning o‘yin shakli bo‘lib, ta'limning dastlabki bosqichlarida, ya'ni katta maktabgacha va boshlang'ich maktab yoshida juda faol qo‘llaniladi.