Qo‘shma gap qismlari va ularni bog‘lovchi vositalar bilib oling. Qo‘shma gapni tashkil etgan sodda gaplar qo‘shma gap qismlari sanaladi. Bu qismlarni

bo‘lmagan yoki ketma-ket sodir bo‘ladigan voqealarni bildirgan va bir necha tinish 
belgilari qo‘llangan hollarda nuqtali vergul ishlatiladi (Xadicha xola bolalik 
chog‘idagi singari uning beliga non tugib berdi, peshonasidan o‘pdi, duo qildi; irim 
qilib o‘zi kuzatgani chiqmadi). 
Izoh: 9-sinf (2019) darsligida nuqtali vergul haqida ma’lumot yo‘q (bu ma’lumot 
2014-yilgi nashrdan olindi), ammo 3 dona misoli bor. 
Misollar: 
→ Kampirning jig‘ibiyroni chiqdi; ombordan olib chiqqan bir savat paxtasi bilan 
chig‘irig‘ini ko‘tarib, vaysaganicha, uyiga kirib ketdi. (Abdulla Qahhor) 
→ Istiqlol davri bolalari g‘ayratli, shijoatli; ko‘zida chaqini, ko‘ksida yolqini bor. 
→ Ishni uning maqsadi boshqarib turadi; buyuk maqsadga qaratilgan ish buyuk ish 
deb hisoblanadi. (A.P. Chexov) 
152-mashq. Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarda tushirib qoldirilgan tinish belgilarini 
joy-joyiga qo‘yib, gaplarni ko‘chiring. 
1. Qadr-qimmat va izzat-e’tibor bilim tufaylidir bilimsiz zakovatsiz kishining bir kaft 
tuproqcha ham qimmati yo‘qdir. (Yusuf Xos Hojib)  
2. Takabburlik shayton ishi O‘zini katta olish nodon ishi. (Alisher Navoiy)  
3. Halol-pokiza kishi doimo xotirjam-u tinchlikdadir birovga xiyonat-u yomonlik 
qiladigan kishi halokatga giriftordir. (Zamaxshariy)  
4. Fikrlash hayotdagi quvonch va katta baxtdir u insonning qudratli mashg‘ulotidir. 
(Aristotel) 
 

---

Muallif: Fazliddin O‘taganov 
 
https://t.me/Davlat_tili_uzbek_tili 
 
27 
BOG‘LOVCHISIZ QO‘SHMA GAPLARNING BOSHQA QO‘SHMA GAP 
TURLARI BILAN MA’NODOSHLIGI