Qurbonov f. A. Tarmoq mashinalari puxtaligi

2.20-rasm. Yuzalarning mahalliy shikastlanish turlari tasnifi 
Material yopishib qolishi bilan bog‗liq mahalliy shikastlanish lar mahsulot 
intensiv taranglashuvi joylarida (2.20, k-rasm) yoki metal olib o‗tilish hodisalarida 
(2.20, l-rasm) namoyon bo‗lishi mumkin. Qator hollarda detalning ishlayotgan 
yuzasiga begona zarralar yopishuvi kuzatiladi (2.20, m-rasm). 

---

166 
Mahalliy shikastlanish larni baholash metodlari 
Mahalliy shikastlanish lar o‗lchamlari hamda konfiguratsiyasining turli-
tumanligi, 
ularning 
yuzada 
joylashuvi 
topografiyasi 
mahsulot 
chiqish 
ko‗rsatkichlari o‗zgarishi to‗g‗risida fikr yuritish mumkin bo‗lgan shikastlanish 
darajasi miqdoriy tavsiflarining tanlashini qiyinlashtiradi. Qo‗llanuvchi integral 
metodlar ekspluatatsiya jarayonida mahsulot yuzasi uchraydigan o‗zgarishlar 
to‗g‗risida kam ma‘lumot beradi. 
Ularga zararlangan maydon foizi, yuza birligiga nuqsonlarning o‗rtacha 
soni, eng ko‗p shikastlanish o‗lchamlari va boshqalar kiradi.
Bu ko‗rsatkichlar qaysidir darajada shikastlanishni alohida lokal nuqsonlar 
ko‗rsatkichini va ularning ishchi yuzada taqsimlanishini differensial tavsiflaydi.
Lokal zararlanganlik to‗g‗risida to‗laroq ma‘lumotni shikastlanish xilma-
xilligi va sonini, Shuningdek ularning ishqalanish yuzasida taqsimlanishini 
baholovchi differensial tavsiflar beradi. 
Misol tariqasida 2.21, a-rasm da S shikastlanish maydonlarining 
taqsimlanishi ikki qonuni keltirilgan. 
2.21-rasm. Mahalliy shikastlanish lar o„lchamlarining taqsimlanishi qonunidan 
foydalanib shikastlanish darajasini baholash 
2-qonun 1 holga nisbatan kichik o‗lchamdagi shikastlanishlar kattaroq soni 
holiga to‗g‗ri keladi. 
Ma‘lum bir chekka o‗lcham 
äîï
S
dan kichik nuqsonlar yo‗l qo‗yiladigan 
bo‗lsa, faqat 
äîï
S
S

o‗lchamli nuqsonlargina hisobga olinishi kerak. 

---

167 
Nuqsonlarning bir xil umumiy maydonida ularning hisobga olinuvchi qismi 1 va 2 
hamda 



2
1
S
S
qonunlar uchun turlicha bo‗ladi.
Shartga ko‗ra 

S
barcha nuqsonlarning umumiy Yuzasi emas aynan Shu 
maydonlar chiqish ko‗rsatkichiga ta‘sir etsa, unda chekka holatgacha 
max
S
xizmat 
muddati T ko‗rib chiqiluvchi variantlar uchun ancha farq qiladi: 
1
2
T
T

.

S
yoki 

1
S
tavsiflar bo‗yicha xizmat muddati T to‗g‗risida fikr yuritishda 2-mahsulot o‗z 
ishlash qobiliyatini haqiqatan yo‗qotishiga qadar ancha ilgari brakka chiqariladi 
(ishlatilishi to‗xtatiladi). 
Ushbu misol turli lokal nuqsonlarni mahsulot chiqish ko‗rsatkichlariga 
qo‗yiluvchi talablarni hisobga olgan holda differensial baholash zaruratini 
ko‗rsatadi.