83
II-bob. Mashinalar va uskunalarni ta‟mirlashdagi ishlab chiqarish
texnologik jarayoni
2.1-§. Asosiy tushunchalar va ta‟riflar
Ta‘mirlash korxonalari o‗zining rivojlanish
davrida tashkiliy jihatdan
o‗zgardi va ko‗pgina qiyinchiliklarga uchradi. Hatto, ta‘mirlash korxonalarini
takomillashtirishga mablag‗ sarflash maqsadga muvofiq emas, degan noto‗g‗ri
fikrlar ham mavjud bo‗lgan. Ma‘lumki, mashina
qanchalik takomillashgan
bo‗lmasin, uni ishlatganda nuqsonlar, yeyilishlar paydo bo‗la boshlaydi va ularni
qo‗shimcha mehnat sarflab tuzatishga to‗g‗ri keladi.
Mashinalarni ta‘mirlash mashinalarning ishqalanish, moylash, yeyilish va
eskirish nazariyasiga asoslanadi. Mashinalarni ta‘mirlashni
tashkil etish va
ta‘mirlash texnologiyasiga oid masalalarni tadbiq etishda ehtimollar nazariyasi
usullari hamda yoppasiga xizmat ko‗rsatish nazariyasi, kvalimetriya nazariyasi va
boshqa nazariyalardan keng foydalaniladi.
Ta‟mirlash – mashinaning (yoki undagi ayrim qismlarning) ish qobiliyatini
tiklash maqsadida ularning nuqsonlarini bartaraf etishga oid ishlardan iborat.
Mashinalar ta‘mirlash korxonalarida ta‘mirlanadi. Ta‘mirlash korxonasi
mashinasozlik korxonalarining bir turi bo‗lib, normal ish qobiliyatini yo‗qotgan,
lekin ta‘mirlashga yaroqli va bu korxona uchun o‗ziga
xos tayyorlov rolini
bajaradigan mashina qismlarini (agregatlar, qismlar, detallar va h. k.) texnik
shartlarga muvofiq ta‘mirlash ishlarini bajaradi.
Ta‘mirlash korxonasi mashinasozlik korxonalaridan farq qilib, o‗ziga xos
texnologik jarayonlarni:
mashina qismlarini yuvish, bo‗laklarga ajratish, yaroqli-
yaroqsizlarga ajratish va ta‘mirlash ishlarini bajaradi.
Ta‘mirlash ishlarida quyidagi atamalar: qayta o‗rnatish va tiklash atamalari
ishlatiladi. Mashina detallari uchun
«tiklash» (avvalgi holatiga keltirish) atamalari
qabul etilgan.
«Qayta o‘rnatish» (remont)
atamasi detallarga emas, balki yig‗ma
qismlar (mexanizmlar): uzellar, agregatlar va mashinaga nisbatan qo‗llaniladi,
chunki «qayta o‗rnatish» deyilganda mashina qismlari yechiladi va yana o‗z joyiga
84
qayta o‗rnatiladi, deb tushuniladi. Ta‘mirlash (lotincha «restavratsiya») atamasi
ko‗pincha arxitektura va san‘at asarlariga nisbatan ishlatiladi. Remont atamasining
o‗zbekcha muqobili «qayta o‗rnatish» bo‗lishiga qaramay, atamaning ixchamligi
va o‘xshashligini
nazarda tutib, mashinalarga nisbatan ham ta‘mirlash atamasi
ishlatilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: