Qurbonov f. A. Tarmoq mashinalari puxtaligi

2.7-rasm. Podshipniklar eskirishida “g„altak – tayanch” tuguni buzilishi jarayonining ikki 
realizatsiyasi 
Podshipniklarning eskirishida e ham, φ ham o‗zgaradi, bunda tashqi 
yuklama kattaligi va xarakteri (old va orqa podshipniklarga kuchlanishlarning bir 
xilligi), ishlatish sharoitlari (tayanchlarning moylanishi va ifloslanishi) va 
 
t
X
trayektoriyaning boshqa omillariga qarab ushbu ikki o‗lchamli fazoda (tekislikda) 
turlicha ko‗rinishga ega bo‗ladi.
Realizatsiya I old va orqa podshipnik eskirishi bir xil bo‗lgani va shu 
sababdan φ g‗altak o‗qi qiyalanish burchagi ahamiyatsiz bo‗lgan holga xos bo‗lib, 
bunda ishlamay qolishda asosiy rolni e g‗altakning radial urilishi o‗ynaydi. 
Realizatsiya II podshipniklarning eskirishi bir xilda bo‗lmaganida o‗ringa 
ega bo‗lib, bunda ushbu ishqalanish tugunining ishlashi φ
max
qiymatni limitlaydi.
Trayektoriyalarda bir xil vaqt oraliqlaridan keyin realizatsiya II uchun 
ishlamay qolish jarayoni tezroq borishini ko‗rsatuvchi nuqtalar belgilangan. t = t
4 
va t = t
5
da birinchi holda mahsulot ishlashda davom etadi, ikkinchi holda esa
t=t
4 
da bir ko‗rsatkich bo‗yicha, t=t
6
da esa ikki ko‗rsatkich bo‗yicha ishlamay qolish 
vujudga keladi.
Mahsulot puxtaligi modelini faza tekisligida tizimning vaqtda evolyutsiyasi 
sifatida qarab akademik B.V. Gnedenko puxtalik ko‗rsatkichlarini umumiy 

---

116 
ko‗rinishda baholash uchun F funksional tushunchasidan foydalanadi. Har bir 
 
t
X
trayektoriyasiga 
 


t
X
Ô
ma‘lum son muvofiq qo‗yilsa F funksional jarayonda 
aniqlangan deb hisoblanadi. Bu son mahsulot ishlashining yo‗qotilishida ushbu 
trayektoriyaning (realizatsiyaning) rolini tavsiflaydi. Puxtalikning φ u yoki bu 
ko‗rsatkichi ushbu bu funksionalning matematik kutilishi sifatida aniqlanadi, ya‘ni
* , ( )-+. 
Misol uchun F funksional mahsulotning G
iq
ishlamay qolish sohasiga 
tushguniga qadar ishlash davomiyligiga teng bo‗lsa, 
T
Ô

ushbu mahsulot xizmat 
muddatiga teng tasodifiy kattalik, F matematik kutilishi esa φ=T
o’rt
mahsulotning 
buzilmasdan ishlashining o‗rtacha vaqti bo‗ladi.
F funksionalni jarayon trayektoriyasi G sohada bo‗lganida birga teng deb va
G
iq
ishlamay qolish sohasiga tushishida nolga teng deb qabul qilinsa, ushbu 
funksionalning matematik kutilishi P(t) ning [0;t] intervalda, ya‘ni 
 
t
P


da 
buzilmay ishlash ehtimoliga teng bo‗ladi. Tasodifiy jarayon funksionali orqali 
puxtalik ko‗rsatkichlari umumiy ko‗rinishini ta‘riflashga boshqacha yondoshuvlar 
ham bo‗lishi mumkin.