Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobining xususiyatlari bob. Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil qilish asoslari

Qurilish tashkilotlarida materiallar harakatini hujjatlashtirish va ularning ombor hisobi

Qurilish tashkilotlarida materiallar harakatini hujjatlashtirish ularning kelib tushishmanbalariga, tashib keltirish shartlari va usullariga, shuningdek nima maqsadlarda chiqim qilinganligi va boshqa holatlarga bevosita bog‘liqdir. Ushbu maqsadlarda qoilaniladigan boshlang‘ich hujjatlar to‘g‘risidagi umumiy ma’lumotlar 3.1 -jadvalda keltirilgan.
3.1-jadval
Qurilish tashkilotlarida materiallar hisobi uchun qoilaniladigan

bos		ilang‘ich hujjatlar klassifikatori
.Vs	Boshlangich hujjat nonii		Tuzuvchi shaxslar		Foydalanuv- ehilar		Taqdiin etish mmidati
1	Ishonchnoma		Buxgalteriya		Buxgalteriya, ta’minot bo'limi		Olingandan so'ng 10 kun ichida
2	Materiallarni qabul qilish dalolatnomasi (M -7 shakl)		Ombor mudiri		Buxgalteriya. ta'minot bo‘limi		Joriv oyning oxirgi kuni
3	Omborga kirim qilish orderi (M-4 shakl)		Ombor mudiri		Buxgalteriya, ta'minot boMimi		Joriy oyning oxirgi kuni
4	Limit-zabor varaqasi (M-8 shakl)		Ombor mudiri		Buxgalteriya, uchastka boshliqlari, masterlar		Joriy oyning oxirgi kuni
5	Talabnoma ( M- 11 shak!)		Uchastka boshliqlari, masterlar		Buxgalteriya uchastka boshliqlari, masterlar		Har kuni
6	Ichki almashuv nakladnoyi (М-15-shakl)		Ombor mudirlari		Buxgalteriya, boshqa bo'linmalar		Har kuni
7	Schot-faktura		Sotish bo'limi		Buxgalteriya, boshqa bo'linmalar		Har kuni
8	Inventarlarni hisobdan chiqarish to‘g‘risida dalolatnoma		Uchastka boshliqlari, masterlar		Buxgalteriya, boshqa bo'linmalar		Joriy oyning oxirgi kuni
9	Materiallar harakati to'g'risida hisobot (M-19)		Ombor mudirlari		Buxgalteriya. boshqa bo'linmalar		Joriv oyning oxirgi kuni
10	Qurilishda asosiy materiallar sarfi to'g'risida hisobot (M-29)		Uchastka boshliqlari, masterlar		Buxgalteriya, boshqa bo'linmalar		Joriy oyning oxirgi kuni

Quyida materiallar harakatiga doir ayrim asosiy boshlang‘ich hujjatlarni tuzish va ulardan foydalanish tartiblariga qisqacha to‘xtalarniz.

Qurilish tashkilotlariga materiallar asosan ta‘minotchilardan, bosh pudratchi va subpudratchilardan, buyurtmachilardan, ta’minot-savdo korxonalaridan kelib tushadi. Materiallar ta’sischilardan ularning ustav

kapitalidagi ulushi sifatida, shuningdek boshqa yuridik vajismoniy shaxslardan beg‘araz moliyaviy yordam sifatida olinishi ham mumkin.
Ta’minotchilardan (qurilish materiallari kombinatlari, zavodlar, ta’minot- savdo korxonalari va boshqalardan) qurilish materiallari shartnomalar asosida sotib olinadi. Qurilish tashkiloti ta'minotchilardan materiallarni olish uchun o‘zining ishonchli vakili (ekspeditor) nomiga ishonchnoma beradi. Bu vakil qurilish materiallarini ta’minotchidan qabul qilib olish, uni yuklash, jo‘natish, yetkazib kelishga mas’ul shaxs hisoblanadi. Ta’minotchi korxona qurilish tashkiloti vakili qo‘liga yuklab jo'natilgan materiallar bo'yicha schot-faktura vaunga ilovaqilinadigan yxik-transpoit hujjatlarini (TTN, temir yoi nakladnoyi, vagon spetsifikatsiyasi, sifat sertifikati va boshqalarni) taqdim etadi.
Materiallarning buyurtmachilardan, bosh pudratchi va subpudratchi tashkilotlardan olinishi ham yuqorida keltirilgan tartibgao'xshash tarzda hujjatlashtiriladi. Qurilish materiallarini ta’sischilardan kirim qilinishi ta’sis shartnomasi, baholar kelishuvi bayonnomasiga muvofiq tuzilgan schot- fakturalar va ularga ilova qilingan hujjatlar asosida amalga oshiriladi.
Qurilish tashkilotida kelib tushgan materiallar rahbaming farmoyishiga ko‘ra omborlarga yoki bevosita qurilish maydonchalaridagi maxsus joylarga miqdor va sifatjihatdan qabul qilinadi. Tashib keltirishda turli qo‘shimcha xarajatlar qilingan materiallar bo‘yicha qurilish tashkiloti buxgalteriyasi maxsus «Kirim dalolatnomasi»ni tuzadi. Ushbu hujjat materiallarni sotib olish qiymati (tannarxi) bo‘yicha hisobga olish uchun asos boiadi.
Qurilish tashkilotlarida kelib tushgan materiallarning ombor hisobi partion, navli yoki qoldiq usullar bo‘yicha olib boriladi. Buning uchun mos ravishdagi partion kartalar, kartochkalar yoki kitoblar ochiladi. Ushbu ombor hisobi registrlariga kirim qilingan materiallarning miqdori, narxi, summasi va boshqa belgilari to‘g‘risidagi ma’lumotlar schot-fakturalar va kirim dalolatnomalari asosida yoziladi.
Omborlardan materiallar qurilish maydonchalariga talabnomalar, ichki nakladnoylar, limit-zaborqaydnomalari asosida beriladi. Bu hujjatlar ikki nusxada tuziladi hamda mas’ul xodimlar (bosh injener, hisobchi), shuningdek materiallarni bergan va olgan moddiy javobgar shaxslar tomonidan imzolanadi.
Qurilish maydonchalarida omborlardan olingan materiallar uchun moddiy javobgar shaxslar masterlar, prorablar yoki brigadirlar hisoblanadi. Ushbu moddiy javobgar shaxslar bo‘ynidagi materiallarning qurilish ishlariga sarflanishi maxsus hisobot (M-29 shakl) bilan rasmiylashtiriladi. Ishlatilmagan materiallar qurilish maydonchalaridan omborlarga ichki nakladnoylar bilan qaytariladi.
Materiallarning chetgachiqib ketishi (sotilishi, bepul berilishi, ta’sis badali sifatida kiritilishi), shuningdek yaroqsiz holatga kelganligi uchun hisobdan chiqarilishi faqat qurilish tashkiloti rahbarining ruxsati bilan amalga oshiriladi. Ushbu hollarda materiallarning ombordan chiqib ketishi schot- fakturalar bilan ikki nusxadarasmiylashtiriladi.
Yaroqsiz holatgakelgan materiallarning hisobdan chiqarilishi dalolatnomalar bilan rasmiylashtiriladi.Materillarningomborlardan berilishi va boshqa barcha chiqimlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar guvohlik benivchi hujjatlar asosida pardon kartalar, kartochkalaryoki omborkitobigaqaydetiladi.Qurilish tashkilotlarida ombor mudirlari materiallarning holati va harakati bo‘yicha hisob siyosatida belgilangan muddatlarda material hisobotlarini tuzadilar.
Ta‘kidlashjoizki, respublikamizda qurilish tashkilotlari uchun material hisobotining yaxlit shakli tasdiqlangan emas. Qurilish tashkilotlarida hozirgi kunda ham sobiq ittifoq tizimi davrida ushbu maqsadlar uchun tasdiqlangan maxsus hisobot shaklidan (M-l 9-shakl) foydalanib kelinmoqda Biroq, qurilish tashkilotlari amaliyotida bu hisobotni aynan tasdiqlangan shaklda tuzilmayotganligini, aksinchauni turii oVgartirilgan ko‘rinishlardatuzish holatlarini uchratish mumkin. Chunonchi, ayrim qurilish tashkilotlarida materiallar hisoboti faqat sonli ko‘rinishda, boshqalarda esa sonli-summako‘rinishda tuzilmoqda.
Materiallar hisobotini (M-l9 shakl) sonli-summa ko‘rinishda quyidagi cha yuritish tavsiya etilgan (3.2-j adval).