Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

 
Ohak – kulli bog‘lovchi 
Bu bog‘lovchini olish uchun havo yoki gidravlik ohakni quruq kulni birgalikda 
maydalanadi. Odatda bir vaqtda 5% gacha bo‘lgan gipstoshi qo‘shiladi. Ohak 
miqdori bog‘lovchida umumiy massasidan 50% tashkil qiladi. 
Ohak – kulli bog‘lovchini tarkibi yonilg‘ini qattiq mineral qismini tarkibiga, 
uni yondirish shartlariga bog‘liq. 
Toshko‘mir yonganda hosil bo‘lgan kullar ishlatilganda ularni 60 – 80% ohak 
20 – 40% miqdorda olinadi, agar balchiq (torf) kullari bo‘lsa 70 – 90% va ohak 10 – 
30% olinadi. Ishlab chiqarish texnologik jarayonini kul, ohak, gips birgalikda 
maydalab tuyib olinadi. 
Bu bog‘lovchilarni tutib qolishi va qaytishi ohak bilan faol metakaolinitni 
ta’sirlashuviga asoslangan. Bunda har xil asosli kalsiy gidrotsementlar 

---

89 
gidroalyuminosilikatlar, gidrogelenitlar (2SaO, Al
2
O
3
SiO
2
8H
2
O) hosil bo‘ladi. Bu 
sementlar sekin qotadi va tutib qoladi. Mustahkamligi birinchi 1 – 3 oyda past. 
Hajmiy og‘irligi sochiluvgan holatda 700 – 800, zichlantirgan holatda 900 – 
1200 kg/m
3
. Suvga talabchanligi past. Mustahkamligi bo‘yicha 150, 200 markalarga 
bo‘linadi. 
Gidravlik ohakni ishlab chiqarish 
Ishlab chiqarishni mazmuni xom ashyoni kuydirishda maydalashda yoki 
kuydirilgan mahsulotni so‘ndirishda. Bir hil ishlab chiqarishlarda gidravlik ohakni 
kuydirgandan so‘ng so‘ndirishadi, so‘nmagan zarrachalarni ajratib va maydalab so‘ng 
so‘ngan zarrachalar bilan aralashtiriladi, boshqa holatda ikkita mahsulot ishlab 
chiqariladi kuchsiz va kuchli gidravlik ohak olinadi. Gidravlik ohakni kuydirish 
harorati va rejimi kuydirilayotgan xom ashyoni tarkibiga va tuzilishiga bog‘liq. Xom 
ashyo tarkibida qancha gil va magnezial qo‘shimchalar ko‘p bo‘lsa shuncha kuydirish 
harorati past bo‘lishi mumkin. Shaxta pechlarda 900-1100
0
S xomashyoni kuydiriladi. 
Kuydirish jarayonida (900
0
S) kalsiy karbonat bo‘lingandan so‘ng SaO ning bir qismi 
erkin holatda qoladi bir qismi esa SiO
2
va Al
2
O Fl
2
O
3
bilan 2SaO SiO
2
SaO Al
2
O
3
SaO Fl
2
O
3
larni hosil qiladi, ular esa ohakni gidravlik xususiyatini ko‘paytiradi. 
Kuydirilgan ohak tegirmonda №008 elakda qoldig‘i 5-7% qolguncha 
maydalanadi. Gidravlik ohak tutib qolish va qotishida bir tomondan maydalangan 
so‘ndirilmagan ohak uchun, bir tomonidan gidravlik bog‘lovchi moddalar uchun 
taaluqli fizik-kimyoviy jarayonlar o‘tadi. Birinchi navbatda Sa(ON)
2 
hosil bo‘ladi, 
nam sharoitda kalsiy silikat, ferrit, alyuminatlar hosil bo‘ladi. Gidravlik ohak avval 
quruq-havoda, so‘ng nam muhitda qotadi va mustahkamlikka ega bo‘ladi.